Zbliża się Dzień Wszystkich Świętych, potocznie zwany Świętem Zmarłych. Przez ostatni rok opuściło nas wielu artystów world music. Jeśli chodzi o wykonawców z najwyższej półki tego gatunku muzycznego, to największe straty odnotowała Jamajka. Glen Brown, Bob Andy, Millie Small, Bunny Lee czy Toots Hibbert i Hux Brown z zespołu Toots & The Maytals – już odejście jednej z tych osób było niepowetowaną stratą, a co dopiero całej szóstki? W ciągu ostatniego roku zmarli także niedawno podziwiani przez warszawską publiczność, w czasie Festiwalu Skrzyżowanie Kultur, artyści: nigeryjski perkusista Tony Allen, wokalista i gitarzysta z Angoli Waldemar Bastos oraz członek legendarnego zachodnioafrykańskiego zespołu Orchestra Baobab Senegalczyk Balla Sidibé.
Wspomnijmy tych, którzy odeszli.
Glen Brown (ur. jako Glenmore Lloyd Brown, 30.01.1944 r. – Kingston, Indie Zachodnie – zm. 04.10.2019 r. – Nowy Jork, Nowy Jork, USA) – jamajski wokalista, muzyk i producent muzyczny. Określany był pseudonimami „God Son” albo „The Rhythm Master” a gatunki, w których czuł się najlepiej to reggae i dub. Poniżej najsłynniejsze nagranie Glena Browna, utwór o wielce wymownym tytule „No More Slavery”.
Kehinde Lijadu (ur. 18.09.1948 r. – Dżos, Nigeria Brytyjska – zm. 09.11.2019 r. – Nowy Jork, Nowy Jork, USA) – nigeryjska piosenkarka. Połowa duetu Lijadu Sisters, który nazywano afrykańskimi Pointer Sisters. Zespół łączył muzykę taneczną z afrobeatem, tworząc bardzo oryginalną mieszankę. Poniżej jeden z przebojów Lijadu Sisters, utwór pt. „Orere Eligjigbo” z 1979 r.
Shaaban Abdel Rahim (arab. شعبان عبد الرحيم, ur. 15.03.1957 r. – Kair, Egipt – zm. 03.12.2019 r. – Kair, Egipt) – egipski wokalista popowy. Gwiazda gatunku sha’abi lat 80. XX w. Jego utwory często miały wydźwięk polityczny, jak choćby nagranie „Ana Bakrah Israil” („Nienawidzę Izraela”), które zamieszczam poniżej w wersji koncertowej.
Ria Irawan (ur. jako Chandra Ariati Dewi Irawan, 24.07.1969 r. – Dżakarta, Indonezja – Zm. 06.01.2020 r. – Dżakarta, Indonezja) – indonezyjska aktorka i wokalistka. Jedna z najpopularniejszych artystek ostatnich 30 lat w Indonezji. Poniżej jej nastrojowa piosenka zatytułowana „Hatiku Bagai Tertusok Duri” („Moje serce jest poprzebijane cierniami”).
Joseph Shabalala (ur. jako Bhekizizwe Joseph Siphatimandla Mxoveni Mshengu Bigboy Shabalala, 28.08.1940 r. – Ladysmith, Natal, Związek Południowej Afryki – zm. 11.02.2020 r. – Pretoria, Gauteng, RPA) – południowoafrykański wokalista i muzyk. Założyciel oraz lider Ladysmith Black Mambazo, najbardziej znanego zespołu muzycznego z RPA, który zdobył aż 5 Nagród Grammy (piątą nagrodę dedykując prezydentowi Nelsonowi Mandeli). Mistrz stylów isicathamiya i mbube. Poniżej przebój formacji LSBM, utwór „Zintombi” („Dziewice”) pochodzący z wydanej w 1991 r. płyty „Zibuyinhlazane” („Oni są brzydcy”).
Abdel Aziz el-Mubarak (arab. عبد العزيز المبارك, ur. 1951 r. – Wad Madani, Sudan Anglo-Egipski – zm. 09.02.2020 r. – Kair, Egipt) – sudański wokalista. Artysta, który udanie łączył klasyczną muzykę arabską z reggae oraz rhythm’n’bluesem. Poniżej jeden z jego wielkich przebojów, pochodząca z 1986 r. piosenka „Ya Izzana”.
Beba Selimović (ur. jako Izeta Selimović, 27.03.1936 r. – Trebinje, Jugosławia – zm. 10.03.2020 r. – Sarajewo, Bośnia i Hercegowina) – bośniacka piosenkarka. Czołowa wykonawczyni sevdalinek, czyli rdzennie bośniackich utworów folkowych. Poniżej jedna z jej bardziej znanych pieśni – „U srcu mome zivis samo ti” („W moim sercu żyjesz tylko ty”).
Manu Dibango (ur. jako Emmanuel N’Djoké Dibango, 12.12.1933 r. – Duala, Kamerun Francuski – zm. 24.03.2020 r. – Paryż, Francja) – kameruński muzyk i wokalista. Jeden z najlepszych afrykańskich saksofonistów. Jego utwór zatytułowany „Soul Makossa” (zamieszczam go poniżej) przeszedł do historii muzyki popularnej.
Bob Andy (ur. jako Keith Anderson, 28.10.1944 r. – Kingston, Indie Zachodnie – zm. 27.03.2020 r. – Kingston, Jamajka) – jamajski artysta reggae i rocksteady. W odróżnieniu od wielu swoich rodaków, kolegów po fachu, nie nagrywał dużej ilości płyt, dbał za to o wysoki poziom nagrań. Oprócz twórczości solowej zasłynął z duetu z Marcią Griffiths i piosenki „Young, Gifted and Black”, którą zamieszczam poniżej.
Patrick Gibson (ur. jako Patrick Francfort, 23.02.1957 r. – Sainte-Marie, Martynika – zm. 04.04.2020 r.) – martynikański wokalista i muzyk. Wraz z dwoma braćmi tworzył zespół Gibson Brothers, który na przełomie lat 70. i 80. zaliczany był do czołówki muzyki disco na świecie. Stało się to m.in. dzięki hitowi „Cuba”, który zamieszczam poniżej.
Hudeydi (som. Xudeydi, ur. jako Ahmed Ismail Hussein Hudeidi, 15.04.1928 r. – Berbera, Somali Brytyjskie – zm. 07.04.2020 r. – Londyn, Anglia, Wielka Brytania) – somalijski muzyk i kompozytor. Mistrz gry na instrumencie oud. W Somalii nazywany był Boqorkii Cuudka, czyli Królem Oud. Od 1973 r. mieszkał w Anglii. Poniżej największy przebój Hudeydiego, nagranie „Uur Hooyo”, czyli „Ciąża matki”.
El Príncipe Gitano (ur. jako Enrique Castellón Vargas, 07.04.1928 r. – Walencja, Hiszpania – zm. 22.04.2020 r. – Mandayona, Guadalajara, Hiszpania) – hiszpański wokalista, aktor i tancerz flamenco. Zaczynał jako torreador, ale nie osiągnąwszy sukcesu na tym polu został śpiewakiem flamenco. Prywatnie brat słynnej romskiej piosenkarki Dolores Vargas. Poniżej wpadające w ucho nagranie El Príncipe Gitano pt. „Obi Oba”.
Tony Allen (ur. jako Tony Oladipo Allen, 20.07.1940 r. – Lagos, Nigeria Brytyjska – zm. 30.04.2020 r. – Paryż, Francja) – nigeryjski perkusista, kompozytor i aranżer. Wraz z Felą Kutim był twórcą afrobeatu. Rok temu gościł w Warszawie na 15. Festiwalu Skrzyżowanie Kultur. Poniżej nagranie zatytułowane „Wolf Eats Wolf”.
Idir (arab. إدير; kabyl. Yidir, ur. jako Hamid Cheriet, 25.10.1949 r. – Aït Lahcène, Algieria Francuska – zm. 02.05.2020 r. – Paryż, Francja) – kabylski artysta z Algierii. Jeden z pierwszych piosenkarzy z krajów arabskich, który zrobił karierę w Europie. Mistrz gitarowego folku. Poniżej utwór zatytułowany „Ssendu” („Droga mleczna”).
Millie Small (ur. jako Millicent Dolly May Small, 06.10.1947 r. – Clarendon, Indie Zachodnie – zm. 05.05.2020 r. – Londyn, Anglia, Wielka Brytania) – jamajska piosenkarka popowa. Pierwsza artystka z Jamajki, której piosenka dotarła do czołówki dwóch najważniejszych list przebojów – UK Singles Chart oraz US Billboard Hot 100. Jej przebój „My Boy Lollipop” okazał się międzynarodowym hitem, a dziś wiadomo, że również tzw. evergreenem. Poniżej drugi najbardziej znany utwór śpiewany przez Millie Small, piosenka pt. „Sweet William”.
Mory Kanté (ur. 29.03.1950 r. – Albadaria, Francuska Afryka Zachodnia – zm. 22.05.2020 r. – Konakry, Gwinea) – gwinejski wokalista i muzyk grający na korze. Twórca jednego z pierwszych wielkich przebojów muzyki world, utworu pt. „Yé ké yé ké” (zamieszczam go poniżej). Po nagraniu tego hitu już nigdy nie zdarzyło mu się wejść na szczyty list przebojów, aczkolwiek w Afryce Zachodniej do końca życia miał status gwiazdy.
John Nzenze (ur. 1940 r. – Muthurwa, Kenia Brytyjska – zm. 30.05.2020 r. – Kakamenga, Kenia) – kenijski muzyk i wokalista. W latach 60. XX w. był popularyzatorem stylu muzycznego nazywanego Nairobi-twist. Poniżej największy hit Johna Nzenze, piosenka „Angelike”.
Wajid (ur. jako Wajid Khan, 10.07.1977 r. – Saharanpur, Uttar Pradesz, Indie – zm. 31.05.2020 r. – Mumbaj, Maharasztra, Indie) – indyjski kompozytor muzyki filmowej. Syn mistrza gry na tabli Ustada Sharafata Alego Khana. Wraz ze swoim bratem Sajidem tworzył duet kompozytorsko-producencki Sajid-Wajid. Poniżej muzyka z filmu „Veer” z 2010 r. (znanego także i polskim widzom) w reżyserii Anila Sharmy, za soundtrack którego odpowiadał duet Sajid-Wajid.
Majek Fashek (ur. jako Majekodunmi Fasheke, ur. III 1963 r. – Benin City, Edo State, Nigeria – zm. 01.06.2020 r. – Nowy Jork, Nowy Jork, USA) – nigeryjski artysta reggae. Nazywany był afrykańskim Bobem Marleyem. Niestety, jego karierę w dużej mierze zniszczył alkohol i narkotyki. Poniżej jeden z największych przebojów wokalisty z Benin City, utwór „So Long” z 1991 r.
Tiloun (ur. jako Jean-Michel Ramoune, 23.12.1967 r. – Saint-Denis, Reunion – zm. 05.07.2020 r. – Saint-Denis, Reunion) – piosenkarz z Reunionu. Jeden z najpopularniejszych artystów gatunku maloya. I o tej muzyce jest utwór Tilouna zamieszczony poniżej – „Ô Maloya”.
Balla Sidibé (ur. 1942 r. – region Casamance, Francuska Afryka Zachodnia – zm. 29.07.2020 r. – Dakar, Senegal) – senegalski wokalista i perkusista (tzw. timbalero). Członek legendarnego kolektywu Orchestra Baobab, z którym wystąpił podczas 14. Festiwalu Skrzyżowanie Kultur. Poniżej jeden z utworów Baobabów, nagranie „Bul Ma Miin”.
Waldemar Bastos (ur. jako Waldemar dos Santos Alonso de Almeida Bastos, 04.01.1954 r. – São Salvador do Congo, Angola Portugalska – zm. 09.08.2020 r. – Lizbona, Portugalia) – muzyk i wokalista z Angoli. Znany z ballad wzbogaconych o dźwięki gitar akustycznych. Wraz ze swoim zespołem kilkukrotnie gościł w Polsce, w tym na 14. Festiwalu Skrzyżowanie Kultur. Poniżej utwór pt. „Sofrimento”, czyli „Cierpienie”.
Erick Morillo (ur. 26.03.1971 r. – Nowy Jork, Nowy Jork, USA – zm. 01.09.2020 r. – Miami Beach, Floryda, USA) – amerykański producent muzyczny, DJ oraz właściciel wytwórni płytowej. Jego rodzice pochodzili z Kolumbii. Zdobył wiele nagród dla DJ-ów i producentów, ale najbardziej zapamiętany dzięki stworzeniu przeboju „I Like To Move It”, który desygnował nazwą zespołu Reel 2 Real. Partię wokalną wykonuje tu pochodzący z Trynidadu Mark Quashie, bardziej znany jako The Mad Stuntman. Utwór ten zamieszczam poniżej.
Juliette Gréco (ur. 07.02.1927 r. – Montpellier, Oksytania, Francja – zm. 23.09.2020 r. – Ramatuelle, Lazurowe Wybrzeże, Francja) – francuska piosenkarka i aktorka pochodzenia korsykańskiego. Jedna z największych gwiazd powojennej Francji. Jej wykonanie „Pod niebem Paryża” („Sous le Ciel de Paris”), które zamieszczam poniżej, uważane jest za muzyczną wizytówkę stolicy Francji.
S.P. Balasubrahmanyam (telugu: ఎస్. పి. బాలసుబ్రహ్మణ్యం, ur. jako Sripathi Panditaradhyula Balasubrahmanyam, 04.06.1946 r. – Nellur, Indie Brytyjskie – zm. 25.09.2020 r. – Ćennaj, Tamil Nadu, Indie) – indyjski kompozytor, muzyk i producent muzyczny. Jeden z najbardziej cenionych twórców piosenek filmowych w Indiach. Stworzył ok. 50 tys. utworów w 15 językach. Poniżej jeden z nich – „Mannil Indha” z filmu „Keladi Kannmanii” w reżyserii Vasantha z 1990 r.
Toots Hibbert (ur. jako Frederick Nathaniel Hibbert, 08.12.1942 r. – May Pan, Indie Zachodnie – zm. 11.10.2020 r. – Saint Andrew Parish, Jamajka) – jamajski artysta reggae i ska. Lider formacji Toots & The Maytals, która uważana była za jeden z dwóch, obok The Wailers Boba Marleya, najważniejszych zespołów reggae’owych w historii. Poniżej utwór Tootsa i Maytalsów z 1972 r. zatytułowany „Pomps and Pride”.
Bunny Lee (ur. jako Edward O’Sullivan Lee, 23.08.1941 r., Kingston, Indie Zachodnie – zm. 06.10.2020 r., Jamajka) – jamajski producent muzyczny. Należał, obok Coxsone’a Dodda, Lee „Scratch” Perry’ego i duetu Sly & Robbie, do czołówki twórców muzyki ska i reggae na Jamajce. Poniżej nagranie kolektywu Bunny Lee All Stars z 1969 r. zatytułowane „Boss Walk”.