Są tacy artyści, których nazwiska kojarzy się od razu po wymienieniu ich największego przeboju. Wiadomo, że jak powiemy „Yé ké yé ké” to na myśl przyjdzie Gwinejczyk Mory Kanté; gdy usłyszymy „Aïchę” to pojawi się przed oczyma Khaled; z kolei np. „Zaâma Zaâma” to inny Algierczyk, Takfarinas.
Podobnie jest z utworem „Soul Makossa”. Na zachodzie Europy i w Stanach Zjednoczonych na zawołanie „Soul Makossa” ludzie od razu odpowiedzą Manu Dibango. W naszym kraju przebój ten też jest znany i rozpoznawalny, lecz pewnie bardziej na zasadzie „Rety, nie znam nazwiska wykonawcy, ale gdzieś już ten kawałek słyszałem”. Zresztą można to sprawdzić samemu, klikając na dole wpisu.
Emmanuel N’Djoké Dibango, znany dziś wszystkim jako Manu Dibango, przyszedł na świat w Duali, drugim co do wielkości mieście kameruńskim. Jego ojciec był niepiśmiennym rolnikiem i należał do grupy etnicznej Bassa (Yabassi). Natomiast pochodząca z grupy etnicznej Douala matka parała się projektowaniem mody. Należy dodać, że w tamtym czasie, a były to lata 30. i 40. XX w., gdy nie było jeszcze niepodległego Kamerunu jako państwa, życie pomiędzy dwiema grupami etnicznymi nie było łatwe. Ludzie raczej nie wchodzili w relacje z przedstawicielami innych społeczności. Emmanuel dorastał pośród grupy Douala, niemal całkowicie zapominając język i zwyczaje Yabassi.
Manu Dibango zaczynał swą muzyczną przygodę od występów w kongijskiej grupie soukous Le Grand Kallé et l’African Jazz, znanej po prostu jako African Jazz (nie grali jazzu!). Niczym się tam nie wyróżniał i nie zdobył takiego rozgłosu jak choćby Tabu Ley Rochereau czy lider formacji, Joseph Athanase Kabasele (Le Grand Kallé). Dopiero 7 długich lat później, gdy Dibango miał już na karku 35 lat, światło dzienne ujrzała jego pierwsza solowa płyta. Ale ani ona ani trzy kolejne krążki nie pchnęły kariery Kameruńczyka do przodu. Zrobił to dopiero album „Soul Makossa” z hitem o tej samej nazwie. Utwór ten zaliczany jest do jednych z pierwszych przebojów disco na świecie. Oprócz świetnej muzyki, bo Dibango jest przede wszystkim saksofonistą (mówi się, że najlepszym saksofononistą afrykańskim) i wibrafonistą, w pamięci pozostają słowa refrenu: „ma-mako, ma-ma-sa, mako-mako ssa”, wykorzystane później m.in. przez samego Michaela Jacksona w utworze „Wanna Be Startin’ Something” z płyty „Thriller”, grupę The Fugees w „Cowboys” z albumu „The Score”, a nawet przez Rihannę w piosence „Don’t Stop the Music”. Nagranie „Soul Makossa” doszło do 35. miejsca listy singli „Billboardu” i 21. pozycji na „Billboard Hot Soul Singles”. Samo słowo „makossa” oznacza w języku douala zwrot „tańczę”.
Dzięki przebojowi „Soul Makossa” Manu Dibango stał się znany w Europie i Stanach Zjednoczonych. Nagrywał Herbiem Hancockiem, Billem Laswellem, zespołem reggae Sly & Robbie i wieloma innymi artystami. Do tej pory wydał około 50 płyt, łącznie z soundtrackami do filmów, jak choćby do wyreżyserowanego przez kultowego senegalskiego twórcę, Ousmane Sembène, obrazu „Ceddo” z 1977 r. W 2004 r. Dibanga uhonorowano tytułem Artysty Roku na Rzecz Pokoju UNESCO. Muzyk i wokalista z Douali idealnie łączy afrykańskie rytmy z muzyką Zachodu. Jego makossa (bo to także nazwa gatunku muzycznego) w połączeniu z jazzem i funkiem daje niesamowity efekt. Efekt, którego polscy fani nie poznali na żywo zbyt dobrze. O ile bowiem młodszy rodak Dibanga, Richard Bona, jest w naszym kraju częstym gościem, o tyle sam Manu nad Wisłą był tylko raz – w październiku 2003 r. wystąpił w Sali Kongresowej podczas Jazz Jamboree. Miejmy nadzieję, że kolejna wizyta w Polsce tego wybitnego saksofonisty ze środka Afryki nastąpi niedługo, a póki co pozostaje nam powtarzanie słów refrenu „ma-mako, ma-ma-sa, mako-mako ssa”.
Manu Dibango
Całe nazwisko: Emmanuel N’Djoké Dibango
Ur. 12.12.1933 r. – Duala, Kamerun Francuski (obecnie Kamerun).
Żona: Marie-Josée „Coco” (od 1957 r.), 3 dzieci: 2 córki: Marva i Georgia oraz syn Michel.
Wybrane płyty: „Manu Dibango” (1968), „Soul Makossa” (1972), „Africadelic” (1973), „Ceddo” soundtrack (1977), „Wakafrika” (1994)
Ważniejsze utwory: „Soul Makossa” (1972), „Dikalo” (1974), „Reggae Makossa” (1980), „Electric Africa” (1985), „Soul Fiesta” (2002).
Strona internetowa: www.manudibango.net
