Z lekcji geografii, albo dzięki popularnemu swego czasu Bilguunowi Ariunbaatarowi, wiemy, że stolica Mongolii to Ułan Bator. Ale już mało który Polak zdaje sobie sprawę, że miasto to nie zawsze się tak nazywało. Początkowo Ułan Bator nosiło nazwę Örgöö (w europejskiej wersji: Urga). Później Ikh Khüree (mong. wielka osada), a w czasach panowania Chińczyków Da Kulun (chiński odpowiednik wielkiej osady). Dopiero w 1924 r. nazwę miasta zmieniono na Ułan Bator (Ulaanbaatar), co w języku mongolskim oznacza „Czerwony bohater”. Zrobiono tak w hołdzie zmarłemu 1,5 roku wcześniej Damdinowi Suche Batorowi, bohaterowi narodowemu kraju. Kim był ten człowiek? Mongolskim Piłsudskim czy może miejscowym Lechem Wałęsą?
Urodzony w 1893 r. Damdin Suche Bator (Damdiny Süchbaatar) wychowywał się w bardzo trudnych warunkach w najbiedniejszej części Ikh Khüree, czyli stolicy kraju, który znajdował się wówczas w granicach Cesarstwa Chin. Tu należy wytłumaczyć, że zgodnie z mongolskimi regułami powstawania nazwisk, obowiązującymi zresztą do dziś, Damdin to imię ojca. Natomiast samo imię Suche Bator jest połączeniem słów topór i bohater. I rzeczywiście, trzeba było być nie lada bohaterem, by przetrwać w ówczesnej biednej i zacofanej gospodarczo stolicy Mongolii. Suche Bator po po krótkim pobycie w szkole prowadzonej przez Rosjan wstąpił do armii. To jemu przypisuje się poprowadzenie wojsk do zwycięstwa w wojnie mongolsko-chińskiej, a co za tym idzie do doprowadzenia do niepodległości kraju. Niedługo cieszył się Suche Bator wolnością Mongolii i nowo zaprowadzonym komunistycznym porządkiem państwa. Niespełna 2 lata po odzyskaniu przez kraj niepodległości Suche Bator umiera w tajemniczych okolicznościach mając ledwie 30 lat. Oczywiście, wielu dzisiejszych historyków zarzuca Suche Batorowi to, że był marionetką w rękach radzieckich komunistów, niemniej to między innymi dzięki niemu Mongolia pozostawiła czasy feudalne za sobą. Do dziś nieznane są przyczyny śmierci bohatera narodowego Mongolii. Według jednych zmarł w wyniku ostrej żółtaczki, inni opowiadają się za otruciem. Sprawy tej nie wyjaśnia także wydana w 1983 r. w Warszawie książka autorstwa Stefana Kojły pt. „Suche Bator”. Jest to do dzisiaj główna publikacja książkowa w Polsce dotycząca „Czerwonego Bohatera”. Czy zgodna z faktami? Na pewno nie do końca, zważywszy na lata w których została wydana (czasy komunizmu w Polsce), niemniej warto się z nią zapoznać. Poniżej zamieszczam kilka fragmentów.
O jego sprawności fizycznej:
„W armii wyróżniał się wśród kolegów pod każdym względem, nikt nie mógł mu dorównać. Później będą wspominać, że podczas np. ćwiczeń jazdy kawaleryjskiej stawał na grzbiecie konia i tak pędził galopem, tnąc skutecznie szablą na lewo i prawo. Nikt sprawniej od niego nie mógł podnieść w pełnym galopie z ziemi kawałka srebra. Podnosił nawet monety. Jeździł galopem stojąc na koniu na rękach. Mknąć na rumaku strzelał celnie do przodu i do tyłu”.
O życiu po odzyskaniu przez Mongolię niepodległości:
„Suche Bator całą energię skierował na organizowanie pokojowego życia i pracy. Zamieszkał ze swoją rodziną w niewielkiej czterościennej jurcie, pozostałej po jednym z urzędników mongolskich, pracujących w administracji okupacyjnej. Jurta była bez pokrycia wierzchniego. W zachodniej i północnej stronie jurty stały dwa żelazne łóżka, prócz tego stół i parę krzeseł. Jurta spełniała rolę mieszkania, a zarazem gabinetu ministra wojny mongolskich rewolucyjnych sił zbrojnych Suche Batora”.
O ostatnich chwilach Suche Batora:
„Do ostatniej chwili Suche Bator walczył o sprawy ludu i to nakazywał swoim przyjaciołom. Szeroki oddźwięk znalazły ostatnie jego słowa: „Uważajcie, żeby wolność, którą wywalczyliśmy, nie wpadła znowu w ręce obcych zaborców i rodzimych feudałów. Po to, żeby nie utracić tej wolności, należy bezwzględnie walczyć z wrogami, pogłębiając rewolucję”.
A na dole dzisiejszego wpisu zamieszczam nastrojowy folkowy utwór mongolski w wykonaniu pani o nazwisku Batzanyn Orgilmaa zatytułowany „Ongi Izhii”.
Suche Bator (mong. Сүхбаатар)
Inne zapisy: Süchbaatar, Sukhbaatar, Sukh, Sukhe-Bator
Pełne nazwisko: Damdin Suche Bator
Ur. 02.02.1893 r. – Ikh Khüree, Chiny (obecnie Ułan Bator, Mongolia).
Zm. 20.02.1923 r. – Mongolia.
Żona: Janżmaa Nemendejen (Nemendeyen Yanjmaa) (1910-20.02.1923, jego śmierć), 3 synów, w tym Gałsan (ur. 1911).
Stanowiska: głównodowodzący Armii Mongolii (1921-1923), Minister Wojny Mongolskiej Republiki Ludowej (1921-1923).
Mongolski film przedstawiający sylwetkę Suche Batora: TUTAJ
