ee2Paragwaj kojarzy się z naszym kraju głównie z piłką nożną. Oczywiście nie współczesną, bo jeżeli chodzi o Amerykę Południową to dzisiejszy futbol paragwajski jest daleko w tyle nie tylko za Brazylią, Argentyną i Kolumbią, ale nawet Ekwadorem, Peru czy Wenezuelą. Znani dawni piłkarze paragwajscy to przede wszystkim dwa nazwiska: dysponujący potężnym kopnięciem (potrafił przebić piłkę podczas uderzenia z wolnego!) Roberto „Mago Pilar” Cabañas (1961-2017) oraz zwariowany bramkarz perfekcyjnie wykonujący rzuty karne José Luis Chilavert (ur. 1965).
Jeśli chodzi o muzykę już tak dobrze nie jest. Skojarzeń brak. Gdzieś w podświadomości funkcjonuje wprawdzie słowo Guarani, określające indiańskich autochtonów z grupy etnicznej Abá, ale czy ci ludzie mają swoją muzykę – tego nie wiadomo. Mają, i owszem, zaś jednym z najbardziej znanych muzyków Guarani był zmarły miesiąc temu gitarzysta i kompozytor Efrén Echeverría, znany także pod muzycznym pseudonimem Kamba’i.
Efrén Canbai Echeverría przyszedł na świat 86 lat temu w mieście Lima. Nie chodzi tutaj o stolicę Peru, paragwajska Lima znajduje się w środkowej części kraju i liczy nieco ponad 10 tysięcy mieszkańców, z których 80% porozumiewa się w języku guarani. Efrén od najmłodszych lat poznawał piosenki ludowe w tym języku, zaś jego pierwszym nauczycielem gry na gitarze był sąsiad, Eusebio Cantero. Drugiego nauczyciela i kolejnych już nie było, gdyż chłopak w zasadzie był samoukiem, sąsiad pokazał mu jedynie podstawy gry. Miejscowy folklor odcisnął mocne piętno na późniejszej twórczości Echeverrii. Najpierw jednak nastoletni Efrén musiał pogodzić się z tym, że na chleb trzeba było zarabiać w inny sposób niż muzykowanie. Z samego grania w biednym paragwajskim interiorze utrzymać się nie było sposobu. W wieku 18 lat Echeverria rozpoczął pracę w firmie pozyskującej rzadkie gatunki drewna w dystrykcie Caraguaty, którego nazwa wzięła się od słowa caragua, oznaczającego ogórek piżmowy. 10 lat później rodowity mieszkaniec Limy udał się wraz z innymi pracownikami drzewnymi do stolicy kraju, Asunción, by w centrali przedsiębiorstwa dostać pieniądze z trzech zaległych wypłat. Nie otrzymał jednak złamanego centyma. Efrén postanowił nie wracać na prowincję. Przez kilka miesięcy wegetował na przedmieściach Asunción koczując w starej ciężarówce i coś tam zarabiając graniem na ulicy. Szczęściem w nieszczęściu, jakie spotkało Echeverrię było przypadkowe spotkanie muzyka Ramóna Vargasa Colmana, który mieszkał w pobliżu miejsca, gdzie Efrén sypiał w aucie. Vargas Colman akurat szukał zastępstwa dla jednego z członków swojego zespołu, Andresa Saldivara Basina, i w ten sposób Echeverria stał się częścią jego bandu. Efrén zaczął występować na rozmaitych festiwalach muzycznych, pojawiał się także w telewizji, zwłaszcza w programach kanału czwartego – stacji Telefuturo i w Radiu Paraguay. Muzyk z Limy zwracał uwagę swoimi oryginalnymi kompozycjami i charakterystycznym sposobem gry na gitarze. Ale same występy nadal nie zapewniały godziwych warunków życia jego rodzinie, więc musiał dorabiać pracując w dzień jako portier w Ministerstwie Zdrowia, zaś nocą będąc strażnikiem budynków telewizji publicznej. Kamba’i uwielbiał grać na gitarze, aspekt finansowy schodził u niego na dalszy plan. Może dlatego nigdy nie stał się osobą majętną, mimo, że miał na koncie wiele znanych dziś w Paragwaju utworów, takich jak „Ryuguasu Kokoré” (nagranie to zamieszczam na dole wpisu), „Yaguai Kare”, „Guata Yeruti” czy „Itaverá”. Echeverría wiele komponował, ale z nagrywaniem muzyki było znacznie gorzej, wobec czego dziś trudno o płyty z jego muzyką.
Efrén Echeverría zaliczany jest do największych artystów paragwajskich tworzących tzw. muzykę popularną. Jego nazwisko wymienia się w pierwszej kolejności obok kompozytora ok. 300 utworów Mauricia Cardozo Ocampo (1907-1982), piosenkarza guarani Agustína Barbozy (1913-1998), czy twórcy paragwajskich polek, walców i marszy Herminia Giméneza (1905-1991). Jeszcze za życia, w 2007 r. Echeverría został uhonorowany Nagrodą El Cabildo przyznawaną przez parlament paragwajski najważniejszym twórcom z dziedziny kultury i sztuki. Kilka lat wcześniej Kamba’i oraz kompozytor Quemil Yambay otrzymali od Narodowej Paragwajskiej Komisji ds. Współpracy z UNESCO tytuły „Żywych ludzkich skarbów”. W jednym z wywiadów udzielonych po owej uroczystości Echeverría powiedział m.in.: „Byłem wtedy w niebie. Po raz pierwszy w taki sposób doceniono moją pracę. Zrobiono to jeszcze za mojego życia, co motywuje mnie do dalszej działalności.”. I grał dopóki starczyło siły i zdrowia, czyli niemal do końca swego osiemdziesięciosześcioletniego życia.

Efrén Echeverría
Pełne nazwisko: Efrén Canbai Echeverría.
Pseudonim: Kamba’i (Camba-i)
Ur. 04.03.1932 r. – Lima, Departamento San Pedro, Paragwaj.
Zm. 19.06.2018 r. – Luque, Departamento Central, Paragwaj.
Żona: María Elena Cantero (do 19.06.2018, jego śmierć), 2 córki: Violeta Elizabeth (ur. 1972) oraz Norma Cecilia (ur. 1979).
Wybrane płyty: „Mbaracapu A Lo Ymaite” (1980), „Camba-i Vol. 4″ (1981), Musiqueada vol. 4” (2004), „Por Montserrat Álvarez” z El Pulso de la Vida (2017).
Ważniejsze utwory: „Ryuguasu Kokoré”, „Itaverá”, „Piririta” (1980), „Paraguaype” (1981), „Danza Paraguaya” z Tanią Ramos (2008).
Strona na FB: www.facebook.com/efrencanbai.echeverria

Dodaj komentarz