Kiribati – malutkie (811 km kw.) państwo leżące na Oceanie Spokojnym. Co prawda nazwę niepodległego od ponad 40 lat kraju zapisujemy Kiribati, lecz należy ją wymawiać „kiribas”. Jak podaje Wikipedia „W skład tego państwa wchodzą 32 atole i 1 wyspa koralowa Banaba, rozsiane na powierzchni przeszło 3,5 mln km² wokół równika. Przez obszar ten przechodzi 180 południk, co powoduje że Kiribati jest jedynym krajem na świecie położonym na wszystkich 4 półkulach Ziemi”. Ale nie jest to raj na ziemi, gdyż z racji niskiego położenia Kiribati zagraża podnoszenie się poziomu wód oceanicznych. Osoby interesujące się zagrożeniami klimatycznymi dobrze znają bardzo emocjonalne wystąpienia byłego prezydenta kraju, Anote Tonga, zwanego Mahatmą Gandhim Pacyfiku, podczas kolejnych szczytów klimatycznych ONZ. Zwróciły one uwagę międzynarodowej społeczności na dramat podtapianego wyspiarskiego państewka, ale tak naprawdę niczego nie zmieniły. I tu jest wielki tragizm tej sytuacji. Doskonale to przedstawił pokazany pod koniec 2018 r. w ramach 18. Międzynarodowego Festiwalu Watch Docs film „Anote’s Ark” („Kiribati tonie”).
O klimacie jaki panuje na wyspach i o ogólnej sytuacji związanej z położeniem Kiribati wiemy stosunkowo dużo, natomiast o samej kulturze i muzyce tego kraju praktycznie nic. Warto więc pokrótce zaznajomić się z dźwiękami pochodzącymi z państwa leżącego na wszystkich półkulach naszego globu, pamiętając wszakże, że Kiribati zamieszkuje nieco ponad 120 tys. ludzi.
Hymnem Kiribati jest utwór „Teirake Kaini Kiribati” („Powstań, Kiribati!”) stworzony przez Tamuerę Iotebę Uriama (ur. 1910 r. – wyspa Tamana, Wyspy Gilberta – zm. 1988 r. – Kiribati), który był politykiem, a po uzyskaniu niepodległości reprezentował Kiribati na arenie międzynarodowej.
Tradycyjna muzyka Kiribiati to głównie głównie śpiew (podobny do pieśni hawajskich) i rytm często wybijany dłońmi, np. o brzuch lub uda. Oczywiście muzyce zawsze towarzyszy taniec. Ten najbardziej kojarzony z wyspami nazywa się Te Kaimatoa i na poniższym filmie prezentowany jest przez 6 dziewczynek: Arietę Owen, Taueę Tiim, Batitebę Baibukę, Marikate Keebę oraz siostry Bobai i Ruru Mereki.
Taniec TE KAIMATOA
Innym rodzajem tańca jest Te Taubwati, tańczony w większej grupie i zdecydowanie bliżej siebie. Na poniższym filmie taniec ten prezentują uczniowie z Liceum Króla Jerzego V i Elaine Bernacchi w osadzie Bikenibeu.
Taniec TE TAUBWATI
Bardzo ciekawym dla oka jest taniec Te Buki, który wykonują jedynie kobiety. Polega on m.in. na rytmicznych ruchach bioder. Poniżej Te Buki w wykonaniu Nei Taore.
Taniec TE BUKI
W 1995 r. brytyjska wytwórnia Saydisc Records wydała płytę składankową o zbiorczym tytule „Spirit of Micronesia”, na której znalazły się tradycyjne pieśni z Kiribati, Wysp Marshalla, Mikronezji czy Palau. Jednym z utworów było tam nagranie „Te Kawawa” będące tradycyjnym songiem Kiribati.
Jeszcze starszym kiribackim utworem jest pieśń „Te Katake”, którą z reguły śpiewają najbardziej poważani mieszkańcy danej osady.
W 2016 r. niemiecka wytwórnia płytowa ARC Music wydała krążek zatytułowany „Discover Music from the Pacific”, na którym znalazło się jedno nagranie z Kiribati. To tradycyjny utwór „Te Kamei Batere”, który zamieszczam poniżej.
Wraz z rozprzestrzenianiem się religii chrześcijańskiej duże znaczenie na Kiribati zaczęła osiągać muzyka gospel. Oczywiście nie jest to ten rodzaj gospel, do którego przyzwyczaiły nas afroamerykańskie chóry ze Stanów Zjednoczonych, ale tak jak w USA, tak i na Kiribati najważniejszy jest tekst, niemal zawsze nawiązujący do Biblii, Jezusa Chrystusa czy wychwalania Boga.
Poniżej jeden z przykładów kiribackiego gospel – pieśń „Ko Na Kairai Ngkoe Iehova” w wykonaniu chóru Rotintebuka Male Singers.
Najpopularniejszym wokalistą na Kiribati jest Bata Teinamati. W 2010 wydał on płytę zatytułowaną „Onotoa”, z której utwór „Tekai Bangaki” zamieszczam poniżej.
O kilkanaście lat młodszy od Teinamatiego jest Brian Taki. Muzyka, którego twórczość wydaje się świeższa, bardziej współczesna. Poniżej jeden z jego utworów – „Auan Nanou”.
Najbardziej znanym zespołem kiribackim jest z kolei grupa Bikan Singers. W kwestii wokalnej nie można odmówić im talentu. Gorzej sprawa przedstawia się z oprawą muzyczną ich utworów – wiele z nich przypomina niestety nasze rytmy disco polo. Przykładem może być piosenka o tytule „Angin Teituangaona”, którą zamieszczam poniżej.
Od kilku lat na wyspach organizowany jest konkurs ANZ Kiribati Idol. Jedną z finalistek tego show była Tiare Penny, znana też jako Tiare lub Nei Tiare. Poniżej utwór zatytułowany „Miss Bau”, którego zaśpiewanie dało przyszłej artystce miejsce w finale imprezy.
W 2014 r. indyjski kompozytor urodzony w Stanach Zjednoczonych, Ricky Kej (ur. 05.08.1981 r. – Karolina Północna, USA) po zakończeniu jednego ze szczytów klimatycznych ONZ nagrał z Wouterem Kellermanem (ur. 20.09.1961 r. – Johannesburg, Transwal, RPA) płytę „Winds of Samsara”, na której znalazł się utwór poświęcony Kiribati. To nagranie „Tribute to Kiribati”, które w partii wokalnej wykonują Afroamerykanka Patti Austin oraz południowoafrykański zespół Ladysmith Black Mambazo, zaś muzycznie The Royal Philharmonic Orchestra z Londynu pod dyrekcją Christophera Tina.
Nei Bwari to młoda wokalistka kiribacka wykonująca miejscową odmianę reggae. Jej najsłynniejszym utworem jest piosenka „Inanon Au Tai Ni Wene”, którą zamieszczam poniżej.
W czasach dzisiejszej globalizacji, a zwłaszcza amerykanizacji, młodzież często sięga po wzorce zza oceanu. Nie zawsze jest to złe, co pokazuje występ męskiego breakdance’owego zespołu tanecznego Uso Boys z Kiribati.
Uso Boys – Kiribati Kainaomata
Duet Lintone i DJ Irax to wykonawcy balansujący na granicy komercyjnego hip-hopu, trapu, r&b i reggae, nie zapominający wszakże o tym skąd pochodzą. To również współczesne muzyczne brzmienie Kiribati
Poniżej ich utwór zatytułowany „Tina Mwamwaie”.