Jak co roku wybrałem najlepsze filmy, jakie w ciągu ostatnich 12 miesięcy udało mi się obejrzeć poza domem. Dodałem do tego wybrane produkcje, które można było zobaczyć na płatnych kanałach w Internecie. W 2023 r. obejrzałem w ten sposób 130 filmów z 44 krajów, zaczynając 13.01.2023 r. od „Ani” w Iluzjonie, kończąc 31.12.2023 r. obejrzeniem „Lokatorki” w jednym z płatnych serwisów vod.
Filmy podzieliłem na rekordową liczbę 49 kategorii. Do tego przyznałem 4 kategorie specjalne i wybrałem także najgorszą wg mnie produkcję filmową roku.
Co ciekawe, najlepszego według mnie filmu zeszłego roku nie ma w poniższym zestawieniu, gdyż… obejrzałem go dopiero 2 tygodnie temu. Chodzi oczywiście o „Zieloną granicę”, dzieło wybitne, ukazujące autentyczną tragedię ludzi przerzucanych przez granicę jak zabawki przez pograniczników polskich i białoruskich. Bez murowanego kandydata do filmu roku mogły jaśniej rozbłysnąć 2 inne, tym razem mocno niszowe, produkcje. Pierwsza z nich to sudański dramat „Żegnaj Julio”, który na 6 nominacji zdobył 3 Jacole, w tym dla najlepszego filmu. O tej produkcji pisałem niedawno w kontekście zakończonej AfryKamery TUTAJ.
Zdecydowanym zwycięzcą tegorocznych Jacoli został natomiast kirgiski musical „Pieśń drzewa” w reżyserii Aibeka Dairbekova. Ten zupełnie nieznany film zaprezentowano w stołecznym Kinie Atlantic w ramach 1. edycji Festiwalu Filmowego Eurazja. „Pieśń drzewa” to osadzona w historycznym tle bajecznie kolorowa historia miłości Esena (w tej roli Omurbek Izrailov) do córki potężnego Bazarbaja (Temirlan Smanbekov) o imieniu Begimai (Saltanat Bakaeva) okraszona przepięknymi kirgiskimi pieśniami. Nic zatem dziwnego, że musical z centralnej Azji zdobył aż 6 statuetek Jacoli (na 9 nominacji!), m.in. za najlepszy soundtrack (Zholdoshbek Apasov), scenografię (Belek Arabaev i Kulchoro Shermatov), efekty specjalne (Rahat Berdikeev) i film azjatycki.
Do połowy 2023 r. nazwisko Jhon Narváez było mi kompletnie nieznane. Dopiero wtedy, w ramach Festiwalu Własnymi Słowami, zaprezentowanego w stołecznym kinie Luna, obejrzałem międzynarodową produkcję „Sny wędrownych ptaków”, o początkach handlu narkotykami w Kolumbii, gdzie fenomenalnie drugoplanowo zagrał właśnie Jhon Narváez. Tak się złożyło, że kilka miesięcy później w Muranowie, w ramach Latin Film Festival, zaprezentowano film „Rebelión” przedstawiający najsłynniejszego kolumbijskiego wokaliste – Joe Arroyo, którego zagrał… Jhon Narváez. W obu przypadkach aktor pokazał niezwykły kunszt, nic zatem dziwnego, że zgarnął Jacole w aż 2 kategoriach (Najlepszy Aktor i Najlepsza Rola Drugoplanowa).
A oto najważniejsze kategorie tegorocznych Jacoli (zwycięzcy są wyboldowani):
FILM WOJENNY:
„Bazigaga” (Ruanda / Francja / Belgia / UK, reż. J.I. Moys, 2022)
„Chajtarma” („Qaytarma”, Ukraina, reż. A. Seitablaiev, 2013)
„Ochotnik” („Tirailleurs”, Francja / Senegal, reż. M. Vedapied, 2022)
„Oczy suche od łez” (Polska, reż. B. Chajdecki, 2022)
„Sąsiad Abdi” („Buurman Abdi”, Holandia, reż. D. Dijstra, 2022)
FILM PRZYRODNICZNY / O EKOLOGII:
„Fad’jal” (Senegal, reż. S. Faye, 1979)
„Mãe Pretinha” (Zielony Przylądek / Polska, reż. P. Silva, 2022)
„Sumara Maré” (Zielony Przylądek, reż. S. Vera-Cruz, 2023)
„Terra Matter” (Ruanda / Kenia, reż. K. Gahigiri, 2023)
„Zostało nam słońce” („Nothing But the Sun”, Paragwaj / Argentyna / Szwajcaria, reż. J. Iquebi & M.S. Chiqueno, 2020)
FILM FAMILIJNY
„Barbie” (USA, reż. G. Gerwig, 2023)
„Górski czosnek” (Горный Лук, Kazachstan, reż. E. Shibanov, 2022)
„Lunana. Szkoła na końcu świata” (ལུང་ནག་ན, Bhutan, reż. P.Ch. Dorji, 2019)
„Sekrety” (비밀의 언덕, Korea Południowa, reż. Lee Ji-Eun, 2022)
„Życzenie” („Wish”, USA, reż. J. Lee & A. Moore, 2023)
NAJLEPSZY FILM O TEMATYCE POLITYCZNEJ:
„All Tomorrow’s Parties” (我的朋友, Chiny, reż. Zhang Dalei, 2023)
„CFA – w sidłach kolonializmu” („Une Histoire de Franc CFA”, Senegal / Francja / Niemcy / Belgia, reż. K.L. Ndiaye, 2022)
„Mój nawiększy wróg” („Mon pire ennemi”, Szwajcaria / Francja, reż. M. Tamadon, 2023)
„Prezydent Bierut przy odgruzowywaniu Rynku Starego Miasta” (Polska, J. Bossak & L. Perski, 1947)
„Sąsiad Abdi” („Buurman Abdi”, Holandia, reż. D. Dijstra, 2022)
FILM O TEMATYCE HISTORYCZNEJ:
„Chajtarma” („Qaytarma”, Ukraina, reż. A. Seitablaiev, 2013)
„Howard Carter i grobowiec Tutanchamona” („Howard Carter and the Thomb of Tutankhamun”, USA, reż. A. Sternberg, 2007)
„Koniec znanego nam świata” („Ici S’Acheve le Monde Connu”, Gwadelupa, reż. A.S. Nanki, 2022)
„Ochotnik” („Tirailleurs”, Francja / Senegal, reż. M. Vedapied, 2022)
„Pieśń drzewa” (Дарак ыры, Kirgistan, reż. A. Daiyrbekov, 2018)
FILM ZWIĄZANY Z TAŃCEM:
„Czam, czyli taniec” (Polska, reż. E. Dziuk-Renik & Krzysztof Renik, 2006)
„Houria” (حورية, Algieria / Francja, reż. M. Meddour, 2022)
„Tańcząc dla bogini” (Polska, reż. E. Dziuk-Renik & Krzysztof Renik, 2016)
„Pieśń drzewa” (Дарак ыры, Kirgistan, reż. A. Daiyrbekov, 2018)
„Tybetańskie świętowanie” (Polska, reż. E. Dziuk-Renik & Krzysztof Renik, 2021)
FILM POŁUDNIOWOAMERYKAŃSKI:
„Firmina” (Brazylia, reż. I. Neiva, 2023)
„Rebelión” (Kolumbia / Argentyna / USA, reż. J.L. Rugeles, 2022)
„Sny wędrownych ptaków” („Pájaros de verano”, Kolumbia / Meksyk / Francja / Niemcy / Dania, reż. C. Guerra & C. Gallego, 2018)
„Szept ciszy” („El Suspiro del Silencio”, Salwador / Kolumbia / Kanada, reż. A. Quijada, 2020)
„Zostało nam słońce” („Nothing But the Sun”, Paragwaj / Argentyna / Szwajcaria, reż. J. Iquebi & M.S. Chiqueno, 2020)
FILM VIDEO/PERFORMANCE:
„Sznurówki I” (Polska, reż. L. Majewski, 2006)
„Doświadczenie audiowizualne I” (Polska, reż. G.G. Zgraja, 1977
„Presence Got Bitter” (Polska / Francja / Holandia, reż. Ch. Chardevel, 2023)
„Terra Matter” (Ruanda / Kenia, reż. K. Gahigiri, 2023)
„Wypadek” (Polska, reż. L. Majewski, 1990)
FILM PSYCHOLOGICZNY:
„Banel i Adama” („Banel et Adama”, Senegal / Mali / Francja, reż. R.T. Sy, 2023)
„Black Girl” („Le Noire de…”, Senegal / Francja, reż. O. Sembène, 1966)
„Ojcze nasz” („Our Father, The Devil”, USA / Francja, reż. E. Foumbi, 2021)
„Panna młoda” („The Bride”, Ruanda, reż. M. Birara, 2023)
„The Silent Twins” (UK / Polska / USA, reż. A. Smoczyńska, 2022)
FILM EDUKACYJNY:
„Howard Carter i grobowiec Tutanchamona” („Howard Carter and the Thomb of Tutankhamun”, USA, reż. A. Sternberg, 2007)
„Narodziny planety Ziemia” („The Birth of Planet Earth”, USA, reż. Th. Lucas, 2019)
„Otwarcie kina tęcza” (Polska, 1945)
„Wpisany w ojczyste dzieje. Zamek – Dom Polonii w Pułtusku” (Polska, reż. R. Lolo, 2022)
„Zamek w Liwie” (Polska)
FILM BIOGRAFICZNY:
„Ania” (Polska, reż. M. Bandurski & K. Kuczkowski, 2022)
„Chajtarma” („Qaytarma”, Ukraina, reż. A. Seitablaiev, 2013)
„Opowieść Teju” („Teju’s Tale”, UK, reż. T.Z. King, 2021)
„Rebelión” (Kolumbia / Argentyna / USA, reż. J.L. Rugeles, 2022)
„The Silent Twins” (UK / Polska / USA, reż. A. Smoczyńska, 2022)
KRYMINAŁ:
„Boży posłaniec” („L’Envoyee de Dieu”, Niger / Burkina Faso / Ruanda, reż. A.A. Mamani, 2023)
„Królowe” (ملكات, Maroko / Francja, reż. Y. Benkiran, 2022)
„Lokatorka” (Polska, reż. M. Otłowski, 2021)
„Sira” (Burkina Faso / Senegal / Francja / Niemcy, reż. A. Traoré, 2023)
„Sny wędrownych ptaków” („Pájaros de verano”, Kolumbia / Meksyk / Francja / Niemcy / Dania, reż. C. Guerra & C. Gallego, 2018)
FILM PÓŁNOCNOAMERYKAŃSKI:
„Bezkresne morze” („Endless Sea”, USA, reż. s. Shainbergm 2022)
„Chcę do domu” („Take Me Home”, USA, reż. L. Sargent, 2023)
„Itu Ninu” (Meksyk / UK, reż. I. Jansen, 2023)
„Przemytniczka” („Bootlegger”, Kanada, reż. C. Monnett, 2021)
„Urlop” („The Vacation”, USA, reż. J. Carrillo, 2022)
FILM AZJATYCKI:
„48 godzin” (48 ساعت, Iran, reż. A. Moussavi, 2022)
„Górski czosnek” (Горный Лук, Kazachstan, reż. E. Shibanov, 2022)
„Lunana. Szkoła na końcu świata” (ལུང་ནག་ན, Bhutan, reż. P.Ch. Dorji, 2019)
„Pieśń drzewa” (Дарак ыры, Kirgistan, reż. A. Daiyrbekov, 2018)
„Raz w życiu” (人生大事, Chiny, reż. Liu Jiangjiang, 2022)
FILM EUROPEJSKI:
„Chajtarma” („Qaytarma”, Ukraina, reż. A. Seitablaiev, 2013)
„Saint Omer” (Francja, reż. A. Diop, 2022)
„Siostrzeństwo świętej sauny” („Savvusanna sõsarad”, Estonia / Islandia / Francja, reż. A. Hints, 2023)
„The Silent Twins” (UK / Polska / USA, reż. A. Smoczyńska, 2022)
„Znachor” (Polska, reż. M. Gazda, 2023)
KRÓTKI METRAŻ:
„48 godzin” (48 ساعت, Iran, reż. A. Moussavi, 2022)
„Bazigaga” (Ruanda / Francja / Belgia / UK, reż. J.I. Moys, 2022)
„Boży posłaniec” („L’Envoyee de Dieu”, Niger / Burkina Faso / Ruanda, reż. A.A. Mamani, 2023)
„Mãe Pretinha” (Zielony Przylądek / Polska, reż. P. Silva, 2022)
„Urlop” („The Vacation”, USA, reż. J. Carrillo, 2022)
KOMEDIA:
„Barbie” (USA, reż. G. Gerwig, 2023)
„Górski czosnek” (Горный Лук, Kazachstan, reż. E. Shibanov, 2022)
„Gra o jabłko” („Hra o jabłko”, Czechosłowacja, reż. V. Chytilová, 1977)
„Serdeczne pozdrowienia z Ziemi” („Srdečný pozdrav ze zeměkoule”, Czechosłowacja, reż. O. Lipský, 1982)
„Urlop” („The Vacation”, USA, reż. J. Carrillo, 2022)
FILM DOKUMENTALNY:
„Ania” (Polska, reż. M. Bandurski & K. Kuczkowski, 2022)
„Kiosk” (Polska, reż. D. Stopa, 2023)
„Mãe Pretinha” (Zielony Przylądek / Polska, reż. P. Silva, 2022)
„Singeli Movement: Greed for Speed” (Polska / Tanzania, reż. J. Moss, 2022)
„Zasada” (Polska, reż. M. Bolland, 2022)
DRAMAT:
„Koniec dynastii” („Closing Dynasty”, USA, reż. L.L. Choi, 2023)
„Lokatorka” (Polska, reż. M. Otłowski, 2021)
„Sira” (Burkina Faso / Senegal / Francja / Niemcy, reż. A. Traoré, 2023)
„Szept ciszy” („El Suspiro del Silencio”, Salwador / Kolumbia / Kanada, reż. A. Quijada, 2020)
„Żegnaj Julio” (وداعا جوليا, Sudan / Egipt / Arabia Saudyjska / Francja / Szwecja / Niemcy, reż. M. Kordofani, 2023)
FILM ANIMOWANY:
„Animal Locomotion: Plate 626 Gallop” (USA, reż. E. Muybridge, 1887)
„Kot w butach: Ostatnie życzenie” („Puss in Boots: The Last Wish”, USA, reż. J. Crawford, 2022)
„Miraculum: Biedronka i Czarny Kot. Film” („Miraculous: Le film”, Francja, reż. J. Zag, 2023)
„Zmysłowy poród” („Histoires d’entrejambes”, Francja, reż. M. Guiard-Schmid, 2021)
„Życzenie” („Wish”, USA, reż. J. Lee & A. Moore, 2023)
FILM DLA DZIECI i MŁODZIEŻY:
„Lunana. Szkoła na końcu świata” (ལུང་ནག་ན, Bhutan, reż. P.Ch. Dorji, 2019)
„Lustereczko, lustereczko” („Mirror, Mirror”, RPA, reż. S. Asanda, 2022)
„Pema” (Francja, reż. V. Neto, 2023)
„Sekrety” (비밀의 언덕, Korea Południowa, reż. Lee Ji-Eun, 2022)
„Życzenie” („Wish”, USA, reż. J. Lee & A. Moore, 2023)
FILM POLSKI:
„Ania” (Polska, reż. M. Bandurski & K. Kuczkowski, 2022)
„Kiosk” (Polska, reż. D. Stopa, 2023)
„Lokatorka” (Polska, reż. M. Otłowski, 2021)
„Piosenki o miłości” (Polska, reż. T. Habowski, 2021)
„Znachor” (Polska, reż. M. Gazda, 2023)
FILM AFRYKAŃSKI:
„Banel i Adama” („Banel et Adama”, Senegal / Mali / Francja, reż. R.T. Sy, 2023)
„Kaddu Beykat” (Senegal, reż. S. Faye, 1976)
„Panna młoda” („The Bride”, Ruanda, reż. M. Birara, 2023)
„Sira” (Burkina Faso / Senegal / Francja / Niemcy, reż. A. Traoré, 2023)
„Żegnaj Julio” (وداعا جوليا, Sudan / Egipt / Arabia Saudyjska / Francja / Szwecja / Niemcy, reż. M. Kordofani, 2023)
NAJLEPSZE ZDJĘCIA:
Akzhol Bekbolotov – „Pieśń drzewa” (Дарак ыры, Kirgistan, reż. A. Daiyrbekov, 2018)
Weronika Bilska – „Piosenki o miłości” (Polska, reż. T. Habowski, 2021)
Michał Marczak & Maciej Twardowski – „Wszystkie nieprzespane noce” (Polska, reż. M. Marczak, 2016)
Hidetoshi Shinomiya – „Drive My Car” (ドライブ・マイ・カ, Japonia, reż. R. Hamaguchi, 2021)
Zhao Yuqing – „Raz w życiu” (人生大事, Chiny, reż. Liu Jiangjiang, 2022)
NAJLEPSZA SCENOGRAFIA:
Belek Arabaev & Kulchoro Shermatov – „Pieśń drzewa” (Дарак ыры, Kirgistan, reż. A. Daiyrbekov, 2018)
Joanna Macha – „Znachor” (Polska, reż. M. Gazda, 2023)
Angélica Perea – „Sny wędrownych ptaków” („Pájaros de verano”, Kolumbia / Meksyk / Francja / Niemcy / Dania, reż. C. Guerra & C. Gallego, 2018)
Adriana Portillo – „Szept ciszy” („El Suspiro del Silencio”, Salwador / Kolumbia / Kanada, reż. A. Quijada, 2020)
Zhou Li – „Pępowina” (脐带, Chiny, reż. Qiao Sixue, 2022)
NAJLEPSZA ROLA DRUGOPLANOWA:
Jhon Narváez – „Sny wędrownych ptaków” („Pájaros de verano”, Kolumbia / Meksyk / Francja / Niemcy / Dania, reż. C. Guerra & C. Gallego, 2018)
Tomasz Sapryk – „Lokatorka” (Polska, reż. M. Otłowski, 2021)
Omar Sy – „Ochotnik” („Tirailleurs”, Francja / Senegal, reż. M. Vedapied, 2022)
Anna Szymańczyk – „Znachor” (Polska, reż. M. Gazda, 2023)
Ruth Werner – „Sira” (Burkina Faso / Senegal / Francja / Niemcy, reż. A. Traoré, 2023)
NAJLEPSZY SOUNDTRACK:
Zholdoshbek Apasov – „Pieśń drzewa” (Дарак ыры, Kirgistan, reż. A. Daiyrbekov, 2018)
Urna Chahar-Tugchi – „Pępowina” (脐带, Chiny, reż. Qiao Sixue, 2022)
Coco Em, Sisian & Kasiva Mutua – „Terra Matter” (Ruanda / Kenia, reż. K. Gahigiri, 2023)
Mazin Hamid – „Żegnaj Julio” (وداعا جوليا, Sudan / Egipt / Arabia Saudyjska / Francja / Szwecja / Niemcy, reż. M. Kordofani, 2023)
Bachar Mar-Khalifé – „Banel i Adama” („Banel et Adama”, Senegal / Mali / Francja, reż. R.T. Sy, 2023)
NAJLEPSZA AKTORKA:
Taraneh Alidoosti – „Między lustrami” (تفریق, Iran, reż. M. Haghighi, 2022)
Nafissatou Cissé – „Sira” (Burkina Faso / Senegal / Francja / Niemcy, reż. A. Traoré, 2023)
Sławomir Łozińska – „Lokatorka” (Polska, reż. M. Otłowski, 2021)
Khady Mane – „Banel i Adama” („Banel et Adama”, Senegal / Mali / Francja, reż. R.T. Sy, 2023)
Dorota Pomykała – „Kobieta na dachu” (Polska, reż. A. Jadowska, 2022)
NAJLEPSZY AKTOR:
Nazar Gomaa – „Żegnaj Julio” (وداعا جوليا, Sudan / Egipt / Arabia Saudyjska / Francja / Szwecja / Niemcy, reż. M. Kordofani, 2023)
Ryan Gosling – „Barbie” (USA, reż. G. Gerwig, 2023)
Leszek Lichota – „Znachor” (Polska, reż. M. Gazda, 2023)
Jhon Narváez – „Rebelión” (Kolumbia / Argentyna / USA, reż. J.L. Rugeles, 2022)
Zhu Yilong – „Raz w życiu” (人生大事, Chiny, reż. Liu Jiangjiang, 2022)
NAJLEPSZY REŻYSER:
Elżbieta Dziuk-Renik i Krzysztof Renik za 6 filmów dokumentalnych
Safi Faye za: „Kaddu Beykat” (Senegal, 1976) i „Fad’jal” (Senegal, 1979)
Mohamed Kordofani – „Żegnaj Julio” (وداعا جوليا, Sudan / Egipt / Arabia Saudyjska / Francja / Szwecja / Niemcy, 2023)
Jan Moss – „Singeli Movement: Greed for Speed” (Polska / Tanzania, 2022)
Ousmane Sembène za: „Przekaz pocztowy” („Mandabi”, Senegal / Francja, 1968) i „Black Girl” („Le Noire de…”, Senegal / Francja, 1966)
NAJLEPSZY FILM:
„Ania” (Polska, reż. M. Bandurski & K. Kuczkowski, 2022)
„Pieśń drzewa” (Дарак ыры, Kirgistan, reż. A. Daiyrbekov, 2018)
„Raz w życiu” (人生大事, Chiny, reż. Liu Jiangjiang, 2022)
„Znachor” (Polska, reż. M. Gazda, 2023)
„Żegnaj Julio” (وداعا جوليا, Sudan / Egipt / Arabia Saudyjska / Francja / Szwecja / Niemcy, reż. M. Kordofani, 2023)
Oprócz tego:
NAJLEPSZY SPEKTAKL:
“Empty Bodies” (reż. K. Kroczak, Teatr Tańca Zawirowania)
“Collodion-Archiv 120” (reż. L. Gálos, Instytut Teatralny im. Raszewskiego)
“Luxa” (reż. A. Życzkowska, Instytut Teatralny im. Raszewskiego)
“One Mąż Show” (reż. Sz. Majewski, Och Teatr)
“Umarmung” (reż. M. Ladjánszki, Katowice Miasto Ogrodów)
NAJLEPSZY KONCERT MUZYCZNY:
Sara Correia – 19. Festiwal Skrzyżowanie Kultur
Hamilton de Holanda – 29. Festiwal Jazz na Starówce
Hyuk Lee – 64. edycja Koncertów Chopinowskich
Jamiah Rogers w DK Prom
Warszawskie Combo Taneczne na Rynku Nowego Miasta w Warszawie
NAJLEPSZE WYDARZENIE POZAFILMOWE:
„Koreańska Noc Grozy” w Centrum Kultury Korei
Oprowadzanie po Domu Partii w Warszawie w ramach Nocy Muzeów
Projekt „Ciało/Body” Moniki Rucińskiej – Gdynia, Babie Doły
„Tutanchamon. Grobowiec i skarby” – wystawa
Wystawa starych motocykli w Drohiczynie nad Bugiem
NAJLEPSZA IMPREZA CYKLICZNA:
Festiwal Filmów Afrykańskich AfryKamera
Festival Skrzyżowanie Kultur
Międzynarodowe Forum Filmów Krótkometrażowych – Cinemaforum
Retroteka
Wybory Parlementarne
NAJGORSZY FILM:
„Moje wspaniałe życie” (Polska, reż. Ł. Grzegorzek, 2021)
„Opowiem wam o moich palcach” (Polska, reż. J. Robakowski, 1982)
„Popatrz na mnie” (当我望向你的时候, Chiny, reż. Huang Shuli, 2022)
„Satyricon” (爱情神话, Chiny, reż. Shao Yihui, 2021)
„Wszystko wszędzie naraz” („Everything Everywhere All at Once”, USA, reż. D. Kwan & D. Scheinert, 2022)
