Niespełna 3 miesiące temu, w wieku 92 lat, zmarł najbardziej znany w historii artysta grający na duduku, ormiańskim flecie – Djivan Gasparyan. Oto moje „zetknięcia” z maestrem.

Djivan Gasparyan razy trzy:

1. 23.09.2012 r. Koncert 83-letniego Ormianina Djivana Gasparyana i młodszego o niemal 30 lat Azera Alima Qasımova rozpoczął ósmą edycję Festiwalu Skrzyżowanie Kultur. Było to o tyle niezwykłe, że Ormianie, łagodnie rzecz ujmując, nie przepadają za Azerami i vice versa, co potwierdziły niedawne działania wojenne pomiędzy oboma krajami. Dość powiedzieć, że w słynnej fabryce ormiańskiego „koniaku” Ararat stoi beczka trunku, która ma zostać otworzona dopiero wtedy, gdy Azerowie i Ormianie zakopią wojenny topór, i nikt nie spodziewa się rychłego rozlania ognistej cieczy.

Wracając do samego koncertu, to mistrz ormiańskiego fletu pokazał na nim swój kunszt i maestrię. Gasparyan nie silił się na tanie zagrywki pod publikę. On po prostu wyszedł i zagrał tak, że występujący po nim Azer nie miał szans choćby zbliżenia się poziomem do tego, co zaprezentował nestor z Solaku. Do dziś koncert Djivana Gasparyana znajduje się w moim rankingu 10 najlepszych występów wszech czasów Festiwalu Skrzyżowania Kultur.

2. lipiec 2014 r. Będąc na objazdowej wycieczce po Gruzji i Armenii udało mi się po długich namowach doprosić przewodniczkę o podanie miejsca, w którym mógłbym zakupić płyty CD z muzyką ormiańską. Nie, nie polską przewodniczkę z naszego biura podróży, bo ta mentalnie pozostała we Włoszech (właśnie przerzucono ją z Italii na Kaukaz, bez żadnego przygotowania). Była to dodatkowa przewodniczka ormiańska, którą musiał mieć każdy autokar turystów spoza Armenii. Owa przewodniczka, Nadjeżda, rdzenna Rosjanka, podała mi adres, wraz z krótkim instruktażem jak tam trafić, Uniwermagu w Erywaniu, na parterze którego znajdował się sporej wielkości sklep muzyczny. Kupiłem sporo płyt CD. Większości artystów nie kojarzyłem wcześniej. Byli więc Zaruhi Babayan, Alik Gyunashyan czy Saqo Haratyunyan, ale także znana z występów na Festiwalu Eurowizji Sirusho czy właśnie Djivan Gasparyan. Płyty Gasparyana sprzedawca szukał najdłużej. Znalazł, czym mnie bardzo ucieszył. Miałem płytę mistrza.

3. 14.03.2015 r. Warszawski Dom Spotkań z Historią zorganizował wraz z Ambasadą Armenii w Polsce i Fundacją Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich „Dzień Ormiański”, mający m.in. upamiętnić ofiary masakry ludności ormiańskiej w Turcji. Mijało wtedy 100 lat od tej rzezi. Wiedząc o tym wydarzeniu zgłosiłem się do jednej z organizatorek, Moniki Agopsowicz z inicjatywą prezentowania muzyki ormiańskiej z moich zbiorów w czasie przerw pomiędzy poszczególnymi częściami wydarzenia. Oczywiście z racji smutnej rocznicy wybrałem utwory nastrojowe, rzec by można melancholijne, a któż byłby lepszy w wykonywaniu takiej muzyki jeśli nie Djivan Gasparyan? Do uszu zebranych doszły więc dźwięki duduka m.in. w takich nagraniach jak „Eshkhemet” (utwór skomponowany przez narodowego wieszcza Ormian, Harutyuna Sayatyana, czyli Sayat-Novę) czy hymnie rzezi Ormian „Dle Yaman”. Rzecz jasna, za swoje „usługi muzyczne” nie wziąłem żadnego wynagrodzenia. To nie chęć zarobku był impulsem do zgłoszenia się do M. Agopsowicz.

I ważniejsze daty dotyczące Djivana Gasparyana:

1928 – narodziny.
1934 – rozpoczęcie nauki gry na duduku.
1946 – pierwsza nagroda za występ muzyczny – złoty zegarek od Józefa Stalina po amatorskim koncercie zespołu ormiańskiego w Moskwie.
1948 – Djivan Gasparyan członkiem Narodowego Zespołu Pieśni i Tańca Armenii (անվան երգի-պարի պետական անսամբլ).
1959 – zdobycie pierwszego Złotego Medalu UNESCO (w sumie Gasparyan zdobył 4 takie medale).
1978 – Djivan Gasparyan z tytułem Ludowego Artysty Armenii.
1983 – wydanie pierwszej solowej płyty artysty.
1988 – Gasparyan organizuje kilka koncertów poświęconych pamięci ofiar trzęsienia ziemi w Armenii, w którym zginęło 25 tys. ludzi.
1993 – pierwsza płyta wydana poza granicami kraju.
2000 – przyznanie tytułu Honorowego Mieszkańca Erywania.
2001 – uhonorowanie Orderem Św. Mesropa Masztoca.
2002Nagroda WOMEX (za osiągnięcia życiowe).
2007 – nominacja do Nagrody Grammy za płytę „Endless Vision” nagraną z Irańczykiem Hosseinem Alizadehem w kategorii Best Traditional World Music Album (wygrał południowoafrykański zespół Soweto Gospel Choir).
2010 – 82-letni Gasparyan rozpoczął na duduku utwór Evy Rivas pt. „Apricot Stone” podczas 55. Konkursu Piosenki Eurowizji w norweskim Oslo, zostając tym samym najstarszym artystą w historii występującym w Eurowizji. Propozycja ormiańska zajęła 7. miejsce w konkursie.
2012 – Djivan Gasparyan po raz pierwszy w Polsce (8. FSK).
2015 – wykonanie w Stambule utworów ze wspólnej płyty z Erkanem Oğurem mającej pomóc w zabliźnianiu się ran w niełatwych stosunkach ormiańsko-tureckich.
2017 – śmierć ukochanej żony Gasparyana.
2021 – śmierć artysty.

Djivan Gasparyan (orm. Ջիվան Գասպարյան)
Inny zapis nazwiska: Jivan Gasparyan, Djivan Gasparian
Ur. 12.10.1928 r. – Solak, Zakaukazie, ZSRR (obecnie Armenia).
Zm. 06.07.2021 r. – Los Angeles, Kalifornia, USA.
Żona: Astghik Zargaryan (do 22.08.2015, jej śmierć).
Wybrane płyty: „Армянские Народные Мелодии” (1983), „Moon Shines at Night” (1993), „Fuad” z Erkanem Oğurem (2001), „Endless Vision” z Hosseinem Alizadehem (2005), „The Soul of Armenia” (2008).
Ważniejsze utwory: „Dle Yaman” (pierwsze nagranie: 1983), „Eshkhemet” (pierwsze nagranie: 1989), „Ronin Theme” z Elią Cmíralem (1998), „Duduk of the North” z Sevakiem Sahakianem (2000), „Apricot Stone” z Evą Rivas (2010).
Strona na FB: TUTAJ

Dodaj komentarz