Niespełna 2 miesiące po śmierci najwybitniejszego współczesnego muzyka ormiańskiego, Djivana Gasparyana, zmarł najbardziej znany współczesny kompozytor grecki – Mikis Theodorakis.
Jeśli chodzi o muzykę grecką, to przyznam się, że nie jest to coś, co lubię najbardziej. Moje zetknięcia ze śpiewającymi Grekami wyglądały mniej więcej tak:
Zetknięcie 1. – Eleni. Znana i lubiana od moich najwcześniejszych lat. Jej przebój „Troszeczkę ziemi, troszeczkę słońca” kojarzył się z radiową audycją „Lato z Radiem” i wakacjami. Siłą rzeczy kojarzy się także z Grecją, choć niewiele osób wie, że nie jest to oryginalne nagranie Eleni. Piosenkę wylansowała Niemka Nicole, wygrywając utworem „Ein bißchen Frieden” konkurs Eurowizji. A wracając do Eleni, to śpiewała także tytułową piosenkę z francuskiej wieczorynki „Bouli”, choć wówczas tego nie wiedziałem.
Wśród polskich Greków związanych z szołbiznsesem (Niki Ikonomu z Filipinek, Kostek Joriadis, Jorgos Skolias, Kostas Dzokas, Milo Kurtis) Eleni jest dla mnie zdecydowanym numerem 1.
Zetknięcie 2. – Antique. Szwedzki zespół tworzony przez Greków: Elenę Paparizou i Nikosa Panagiotidisa. Polska, Europa i świat poznał ich dzięki przebojowemu utworowi „Opa Opa”, który miał nawet polską wersję językową („Stasiu! Piwo, Stasiu! Ktoś mi światło w kiblu zgasił!”). To pierwsze greckie nagranie od czasów piosenek Nany Mouskouri i Demisa Roussosa, które było tak popularne w Polsce. Duet Antique nie nagrał już nic równie dobrego, aczkolwiek 2 lata później Elena i Nikos wystąpili w Kopenhadze podczas 46. edycji Festiwalu Eurowizji, zajmując z piosenką „(I Would) Die For You” wysokie trzecie miejsce, a ustępując jedynie Duńczykom, Rollo i Kingowi oraz reprezentującej Estonię formacji Tanel Padar, Dave Benton & 2XL. Zresztą Paparizou, już solo, wygrała Eurowizję w 2005 r.
Zetknięcie 3. – Tamta. Nie ta, nie inna, ale właśnie tamta, czyli Tamta Goduadze. Gruzinka, która zanim zamieszkała w Grecji zdążyła w swojej ojczyźnie wyjść za mąż w wieku 14 lat (!), urodzić swemu 16-letniemu mężowi córkę, a po 6 latach się rozwieść. W Grecji zajęła drugie miejsce w premierowej edycji programu „Super Idol” i wtedy poznała ją miejscowa publiczność. Ja poznałem twórczość Tamty jakieś 5-6 lat później i śmiało można powiedzieć, że jest to moja ulubiona artystka śpiewająca w języku greckim.
Zetknięcie 4. – greccy Romowie. Grecję zamieszkuje ponad 100 tys. Romów, zwanych tam Gyftoi. Większość z nich wyznaje tę samą religię co Grecy, czyli prawosławie. Greccy Romowie lepiej zasymilowali się ze społeczeństwem, w którym żyją niż ma to np. miejsce w Rumunii czy na Słowacji, aczkolwiek aż 72% rdzennych Greków ma nieprzychylne zdanie nt. Gyftoi. Ja takiego nieprzychylnego zdania nigdy nie miałem, więc kiedy pojawił się pomysł na podróż poślubną na Rodos od razu zacząłem wyszukiwać w Internecie artystów greckich pochodzenia romskiego. I znalazłem. Sotis Volanis, znany z przeboju „Poso Mou Leipei” („Jak bardzo tęsknie za twoim przytuleniem”), który doczekał się kilku wersji językowych, śpiewanych przez gwiazdy w Turcji, Serbii, Bułgarii czy Egipcie. Klarnecista Vassilis Saleas, mający na koncie współpracę ze słynnym Vangelisem. Wokalistka Eleni Vitali, gitarzysta i kompozytor Kostas Hatzis czy inna słynna piosenkarka, Irini Merkouri. To tylko kilka nazwisk greckich artystów pochodzenia romskiego. To ich muzyka umilała mi czas w słuchawkach podczas lotu na Rodos.
Zetknięcie 5. (ostatnie) – Mikis Theodorakis. Muzykę z „Greka Zorby” kojarzyłem od dziecięcia, ale samego filmu nigdy nie obejrzałem. Wiedząc jednak gdzie wybiorę się w podróż poślubną postanowiłem do oprawy muzycznej mego weselnego obiadu dołączyć największy przebój kompozytora z wyspy Chios. Chios to co prawda nie Rodos, ale to także Grecja. Weselni goście bawili się przy Zorbie wybornie, więc wybór utworu okazał się trafiony.
A tak życie i kariera Mikisa Theodorakisa wyglądała w datach:
1925 – narodziny na wyspie Chios.
1928 – przeprowadzka z rodziną na wyspę Siros.
1929 – przeprowadzka z rodziną do Aten, a później do Janiny.
1933 – osiedlenie się z rodziną na wyspie Kefalonia (później były jeszcze m.in. miasta Patras, Pirgos i Tripolis).
1943 – wstąpienie do greckiego ruchu oporu ELAS.
1946 – udział Theodorakisa w wojnie domowej w Grecji.
1950 – Mikis Theodorakis absolwentem Konserwatorium Ateńskiego (Ωδείο Αθηνών).
1953 – ślub ze studentką medycyny Myrto Altinoglou.
1954 – studia na Konserwatorium Paryskim.
1957 – Złoty medal Moskiewskiego Festiwalu Muzycznego.
1960 – powrót do Grecji.
1964 – stworzenie muzyki do filmu „Grek Zorba”.
1967 – Theodorakis działaczem podziemia po tym, gdy w kraju rządy przejęła junta wojskowa.
1970 – opuszczenie Grecji.
1974 – kolejny powrót do ojczyzny.
1976 – Theodorakis założycielem Ruchu Dla Kultury i Pokoju.
1981 – Mikis Theodorakis członkiem parlamentu greckiego.
1983 – Leninowska Nagroda Pokoju (Международная Ленинская премия мира).
1993 – Theodorakis dyrektorem muzycznym Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Greckiego Radia i Telewizji.
2000 – nominacja do Pokojowej Nagrody Nobla.
2005 – Międzynarodowa Muzyczna Nagroda UNESCO.
2005 – Order Zasługi Wielkiego Księstwa Luksemburga (Ordre de Mérite du Grand-Duché de Luxembourg).
2007 – Order Narodowy Legii Honorowej (L’Ordre national de la Légion d’honneur) – najwyższe odznaczenie francuskie.
2013 – honorowe członkostwo Akademii Ateńskiej (Ακαδημία Αθηνών).
2021 – śmierć kompozytora.
Mikis Theodorakis (grec. Μίκης Θεοδωράκης)
Prawdziwe nazwisko Michail Theodorakis
Ur. 29.07.1925 r. – Chios, Grecja.
Zm. 02.09.2021 r. – Ateny, Grecja.
Żona: Myrto Altinoglou (1953-02.09.2021, jego śmierć), 2 dzieci: córka Margarita i syn George.
Wybrane dzieła: „Proti Simfonia” (symfonia, 1953), „Grek Zorba” (soundtrack, 1964), muzyka do „Pieśni powszechnych” Pablo Nerudy (1971-1982), „Zorba il Greco” (balet, 1987-88), „Lysistrata” (opera, 1999).
Ważniejsze utwory: „Sonata for Piano” (1942), „Greek the Zorba theme” (1964), „Mauthausen” (1965), „Hymn for Nasser” (1970), „Serpico Theme” (1973).
Strona internetowa: TUTAJ