Muzyka world od A do Z – Tim Maia

Nie wiem, czy jest odpowiednia kategoria w „Księdze Rekordów Guinnessa”, ale gdyby była np. „Największa ilość wydanych płyt długogrających zatytułowanych tak samo” to z pewnością palmę pierwszeństwa dzierżyłby nieżyjący już niestety carioca (rdzenny mieszkaniec Rio de Janeiro) Sebastião Rodrigues Maia Nogueira, znany po prostu jako Tim Maia. Otóż ów gwiazdor MPB (música popular brasileira) nagrał 10 (słownie: 10!) krążków nazwanych po prostu „Tim Maia”. Do tego doszły dwie płyty „Tim Maia ao Vivo” („Tim Maia na żywo”) oraz jedna „Tim Maia Disco Club”. Na szczęście brak pomysłowości w nazywaniu swoich dzieł nie przełożył się na bylejakość twórczą, bo Maia uważany jest za jednego z lepszych wykonawców funkowo-soulowych w Brazylii. Ja zetknąłem się z jego utworami w momencie, gdy już od ładnych paru lat nie żył. Dwa utwory Tima, w tym przebojowa piosenka „O Caminho do Bem” („Dobra droga”), zostały wykorzystane w kasowym filmie o życiu w faweli zatytułowanym „Miasto Boga” („Cidade de Deus”). I chociaż sam obraz Fernando Meirellesa jest dość trudny w odbiorze, a przede wszystkim za długi, to warstwa muzyczna zrobiła na mnie mocne wrażenie. Funkową „Dobrą drogę” zamieszczam na spodzie wpisu.

Tim Maia przyszedł na świat w dzielnicy Rio o nazwie Tijuca, tej samej w której urodził się słynny piłkarz i trener piłkarski Mário Zagallo oraz niemniej słynni muzycy Tom Jobim i Jorge Ben Jor. Był jednym z dziewiętnaściorga dzieci Altivia i Marii Imaculady. Pierwsze piosenki zaczął tworzyć w wieku ośmiu lat. 6 lat później założył grupę Tijucanos do Ritmo, w której grał na perkusji. Samo walenie w bębny Timowi jednak nie wystarczyło, więc nauczył się gry na gitarze, i potem swoją wiedzę przekazywał innym dzieciakom w dzielnicy, w tym tak znanym później artystom jak Roberto Carlos (jeden z najpopularniejszych piosenkarzy w historii muzyki pop w Ameryce Łacińskiej) czy Erasmo Carlos Esteves. Maia i inni chłopcy mieszkający blisko siebie stworzyli nieformalną grupę (czy raczej coś w rodzaju gangu) nazwaną Matoso Gang. Wkrótce do Matoso dołączył Jorge Ben.

W 1957 r. Tim Maia, Roberto Carlos, Arlênio Silva, Edson Trindade oraz Wellington założyli grupę The Sputniks. Zespół wystąpił w popularnym programie telewizyjnym Carlosa Imperiala i zdobył lokalny rozgłos, ale po odejściu Roberta Carlosa Maia również wybrał drogę solisty.

W latach 1959-1963 Tim Maia przebywał w Stanach Zjednoczonych, a więc kraju, z którego pochodziła większość uwielbianych przez niego artystów. Pobyt ten zakończył się jednak deportacją do Brazylii, ponieważ Maię złapano na posiadaniu marihuany. Co ciekawe, po powrocie do kraju carioca, rodowity mieszkaniec Rio, jakim był Tim Maia, próbował zrobić karierę muzyczną w znienawidzonym przez ludzi z Rio de Janeiro mieście São Paulo. Nie było łatwo, a właściwie było bardzo ciężko. Pierwszy wydany przez Maię singiel z utworem „Meu País” („Mój kraj”) podobnie jak i kilka następnych przeszedł niezauważony. Podobnie słabe efekty przyniosła współpraca z dawnym druhem z Tijuki Roberto Carlosem. Dopiero duet z Elis Reginą, czyli śpiewana po angielsku piosenka „These Are the Songs” zaznaczył obecność artysty z Rio na rynku muzycznym.

Pierwsza solowa płyta Tima ukazała się w 1970 r. i oczywiście była zatytułowana „Tim Maia”. Krążek utrzymał się 24 tygodnie na pierwszym miejscu listy przebojów. Muzyka, którą proponował artysta była połączeniem amerykańskiego soulu i funku z sambą oraz tradycyjną muzyką baião. Po nagraniu swojej czwartej płyty, oczywiście nazwanej „Tim Maia”, carioca zerwał kontrakt z Polydorem i założył własną wytwórnię płytową, którą nazwał Seroma (od SEbastião ROdrigues MAia). Czwarta płyta nie tylko zamknęła pewien rozdział wydawniczy (choć de facto artyście z Rio zdarzało się jeszcze w przyszłości nagrywać dla Polydora) Tima Mai, ale również przerwała korzystanie przez Maię z takich używek, jak narkotyki i alkohol. Zwrócił się on w stronę tzw. ruchu Racional Culture, odrzucającego nałogi i niepolecającego jedzenia czerwonego mięsa, zaś propagującego rozwój duchowy. Ale fanom oba krążki „Tim Maia Racional vol 1 & 2” nie przypadły do gustu. Poza tym widzowie mogli oglądać Maię na żywo jedynie na imprezach organizowanych przez ruchu Racional Culture. Tim Maia bez żalu wrócił do poprzedniego beztroskiego trybu życia, w tym i do używek.

Koniec lat 70. i początek 80. XX w. to czas wielkich przebojów artysty z Rio, z takimi hitami jak: „Rodésia”, funkowy „Sossego”, „Acenda o Farol”, „O Descobridor dos Sete Mares” („Odkrywca siedmiu mórz”) czy „Me Dê Motivo („Daj mi powód”). Ostatnim wielkim hitem Tima Mai był utwór „Do Leme ao Pontal” pochodzący z wydanej w 1986 r. płyty zatytułowanej oczywiście „Tim Maia”. Później były większe lub mniejsze odskoki od muzyki funk, od soulu i MPB, jak choćby nagranie płyty w stylu bossa nova czy wydanie krążka zatytułowanego „What a Wonderful World” a zawierającego amerykańskie standardy pop i soul.

Próbę powrotu na szczyty brazylijskich list przebojów przerwała śmierć artysty. Poza krótkim okresem działalności w ruchu Racional Tim Maia nie stronił od używek. W jednym z wywiadów przyznał, że dobre występy na koncertach (poza tym, że notorycznie się spóźniał i rzadko kiedy występ odbywał się o czasie) zawdzięczał tzw. triathlonowi, czyli zażywaniu przed wyjściem na scenę kokainy popalaniu marihuany i popijaniu tego ogromną ilością whiskey. Nic dziwnego, że pod koniec życia Maia cierpiał na cukrzyce i nadciśnienie. Miał też sporą nadwagę i problemy z płucami. W chwili śmierci liczył sobie zaledwie 55 lat, ale miał organizm staruszka.

Tima Mai nie ma z nami już od 20 lat. Na szczęście została jego muzyka.

Tim Maia

Całe nazwisko: Sebastião Rodrigues Maia Nogueira.
Ur. 28.09.1942 r. – Rio de Janeiro, Brazylia.
Zm. 15.03.1998 r. – Rio de Janeiro, Brazylia.

Żona: Maria de Jesus „Geisa” Gomes da Silva (1975-1986, rozwód), 2 synów: Carmelo „Telmo” (ur. 1975) i José Carlos (ur. 1976) oraz pasierb Marcio Leonardo „Léo” (ur. 1974).

Wybrane płyty: „Tim Maia” (1970), „Tim Maia” (1973), „Tim Maia Racional vol. 2” (1976), „O Descobridor dos Sete Mares” (1983), „Tim Maia” (1986).

Ważniejsze utwory: „These Are the Songs” z Elis Reginą (1969), „Rodésia” (1976), „Acenda o Farol” (1978), „O Descobridor dos Sete Mares” (1983), „Do Leme ao Pontal” (1986).

Strona internetowa: www.timmaia.com.br