25. kwietnia minęło 100 lat od daty urodzin najwybitniejszej wokalistki jazzowej wszech czasów.
Nazwisko Elli Fitzgerald, bo o niej mowa, znane jest nawet całkowitym laikom jazzowym, natomiast szczegółowiej o życiu gwiazdy napisał w swojej książce Walijczyk Stuart Nicholson („Ella Fitzgerald”, Victor Gollancz Ltd, 1993). Oto ciekawsze fragmenty.
„Ella Jane Fitzgerald urodziła się w środę, 25 kwietnia 1917 r. w Newport News w Wirginii. Była pierworodnym dzieckiem Tempie i Williama Fitzgeralda. Choć para nie miała małżeństwa, William potwierdził ojcostwo. (…)
Spis ludności Stanów Zjednoczonych przeprowadzony 17 stycznia 1920 r. wymieniał Williama Fitzgeralda, lat 35, umiejącego czytać i pisać, zatrudnionego jako kierowcę wozu do przeprowadzek. Tempie miała wówczas 26 lat, umiała czytać i pisać, a jej zajęcie określono jako dochodząca praczka.”
„Mniej więcej w trzeciej klasie Ella zaczęła tańczyć i przerodziło się to w entuzjazm, który był czymś więcej niż dziecięcym bzikiem. „Po prostu uwielbiała tańczyć” – mówiła Anette Miller, sąsiadka. „Tańczyć bardziej niż śpiewać. Ona i mój brat Charles mieli bzika na punkcie tańca.” W Charlesie Gulliverze odnalazła Ella pokrewną duszę. Wychodzili stale razem, ćwicząc kroki taneczne na ulicy i nalegając na swych starszych, nastoletnich sąsiadów by im pokazali najnowsze tańce z balowych sal Nowego Jorku. Cały wolny czas przeznaczali na tańczenie i, jak wspomina Anette Miller, doskonale się rozumieli.”
„Od samego początku profesjonalnej kariery Elli muzycy byli pod wrażeniem jej niebywałej pewności rytmicznej. „Swingowała” – mówił perkusista Hal Austin, świadek jej wczesnych występów w Savoyu. „Weszła w tę branżę swingując”. Owo połączenie rytmicznej swobody i wyrazistości dykcji było jednocześnie rozbrajające i budzące sympatię. Mary Lou Williams, która również słyszała Ellę, gdy tylko dołączyła do Webba, mówiła iż był to głos, od którego biegły dreszcze po kręgosłupie.”
„Jesienią 1947 r. Ella zaangażowała się w misję mającą trwać przez całe jej życie: niesienie pomocy osieroconym i niepełnosprawnym dzieciom. (…) W ciągu lat Ella stała się znana ze swej miłości do dzieci, swych koncertów pro bono, dotacji miłosierdzia dla różnego rodzaju spraw na to zasługujących, które swą kulminację znalazły w utworzeniu w roku 1977 The Ella Fitzgerlad Child Care Center w Los Angeles. W późniejszych latach jej życia jej główną społeczną troską stało się seksualne wykorzystywanie dzieci i Centrum zajmowało się pomocą dla ofiar takich nadużyć.”
„Być może najbardziej interesujące z telewizyjnych występów Elli były te z Frankiem Sinatrą. Była gościem jego programów „The Frank Sinatra Show” 9 maja 1958 r. i „Timex Spectacular” 13 grudnia 1959 r. Radość Sinatry ze wspólnego muzykowania z Ellą była oczywista we wszystkich ich występach razem, czego dowodem była jego reakcja na zdumiewającą wersję Elli „Body and Soul” w programie „A Man and His Music”. Było to spotkanie dwojga gigantów muzyki dwudziestego stulecia i ich połączenie było doskonałe. Dwoje swingujących wokalistów – ona skromna, on ekstrawertyczny – u szczytu swych możliwości, sprawiających wrażenie, że są razem w stanie poruszyć góry.”
„25 maja 1974 r. zmarł Duke Ellington. Jej przyjaźń z Ellingtonem sięgała czasów, gdy była wokalistką Chicka Webba. Została poproszona o zaśpiewania na nabożeństwie żałobnym w nowojorskiej Katedrze Św. Jana. Zaśpiewała „Sollitude” Ellingtona i chwytającą za serce „Just a Closer Walk With Thee”, której słowa, wydrukowane literami dwucalowej wielkości, czytała ze stojącego przed nią pulpitu. Ellington, który kiedyś obiecał napisać specjalny Broadway-show dla Elli, był osobą, którą niezmiernie szanowała – paradoksalnie, nie za muzyczne osiągnięcia, lecz jako ojca, po którego mądre porady zwracała się od czasu do czasu. Jego odejście było dla niej ciosem. Na nabożeństwie odrętwiała w czasie śpiewu i mówiła potem, że nie może sobie przypomnieć, czy zaśpiewała poprawnie słowa.”
„Jest ironią losu, że Ella, która tak kochała swych słuchaczy i która przez całe życie dawała z siebie nie skąpiąc, musiała pozostać tak samotna. Niezależnie od małżeństwa z Rayem Brownem, jej życie upłynęło na krótkotrwałych romansach nie dających tego szczęścia i poczucia bezpieczeństwa, o których śpiewała, a których sama tak rozpaczliwie szukała. Spełnienie odnalazła w muzyce oraz w cieple i radości płynących ku niej od słuchaczy. To pomaga też zrozumieć, czemu Ellę obchodziła nie tyle jakość materiału, ile czym on będzie dla ludzi.”
(polski przekład książki: „Ella Fitzgerald”, tłum. Andrzej Schmidt, Wydawnictwo Amber, 1995; na dole wpisu jeden z najbardziej rozpoznawalnych utworów królowej jazzu – „A-Tisket, A Tasket”)
Ella Fitzgerald
Pełne nazwisko: Ella Jane Fitzgerald
Ur. 25.04.1917 r. – Newport News, Wirginia, USA.
Zm. 15.06.1996 r. – Beverly Hills, Kalifornia, USA.
Trzykrotnie zamężna: 1. Benny Kornegay (1941-1942, małżeństwo anulowane); 2. Ray Brown (XII 1947-1953), adoptowany syn Raymond „Ray Jr.” Matthews (ur. 13.10.1949); 3. Thor Einar Larsen (od VII 1957).
Wybrane płyty: „Ella Sings Gershwin” (1950), „Ella and Louis” z Louisem Armstrongiem (1956), „Porgy and Bess” z Louisem Armstrongiem (1957), „Hello, Dolly!” (1964), „30 by Ella” (1968).
Ważniejsze utwory: „A-Tisket, A-Tasket” (1938), „Oh, Lady Be Good!” (1947), „How High the Moon” (1947), „Cheek To Cheek” z Louisem Armstrongiem (1956), „Love For Sale” (1956).
Strona internetowa: www.ellafitzgerald.com