Dwa miesiące temu zmarł Palden Gyatso (w Polsce czasami zapisywany jako Palden Gjaco), tybetański mnich, który spędził w chińskich więzieniach 33 lata. Za kraty dostał się za to, że… był mnichem i że nigdy nie pogodził się z utratą niepodległości swojego kraju. To w czasach rządów Mao Zedonga w zupełności wystarczyło aby spędzić długie lata w brudnych, zimnych, przeludnionych celach. W latach 80-tych warunki tybetańskich więźniów niby się poprawiły, ale to właśnie wtedy chińscy strażnicy dostali na wyposażeniu swoją ulubioną „zabawkę” – pałkę elektryczną. Pomysłów na wykorzystanie owej pałki było bez liku, w przypadku Paldena Gyatso strażnik włożył mu ją do ust, na skutek czego mnich stracił prawie wszystkie zęby. Z kolei mniszki jednego z buddyjskich klasztorów kobiecych zostały pałkami elektrycznymi zgwałcone.
Palden Gyatso definitywnie wyszedł na wolność w 1992 r. W obawie przed kolejnym aresztowaniem od razu nielegalnie przedarł się do Indii, by w mieście Dharamsala spotkać się z Dalajlamą XIV. Osiadł w Indiach, ale jeździł także po świecie opowiadając swoje przeżycia. Nigdy nie stracił nadziei na to, by jego kraju wyswobodził się spod chińskiej okupacji.
W 1997 r. na rynku wydawniczym ukazała się publikacja książkowa zatytułowana „Fire Under the Snow”, będąca autobiografią Paldena Gyatso. Tekst książki powstał po tybetańsku, na angielski przełożył go urodzony w Lhasie historyk i literaturoznawca Tsering Shakya. Rok później doczekaliśmy się polskiego przekładu („Ogień pod śniegiem”, Wydawnictwo EM). Poniżej zamieszczam fragmenty owych wspomnień Paldena Gyatso.
O dzieciństwie:
„Byłem szczęśliwy w Gyatso Shar. Życie toczyło się tu wokół spraw wioski i rodziny. To było bardzo proste dzieciństwo. Chłopców zostawiano ich własnym sprawom, a dziewczynki nie odstępowały na krok matek, pomagając im w pracy i ucząc się od nich tego, czego te nauczyły się w swoich domach. Jeśli rodzice pracowali w polu, pomagaliśmy im, naśladując ich gesty i ucząc się w ten sposób wszystkiego, co potrzebne w życiu”.
O początkach mnisiego życia:
„Ślubowania nowicjatu złożyłem rok później. Cztery podstawowe: nie odbierać życia, nie kraść, nie kłamać i żyć w celibacie. (…) Przez pewien czas pozwalano mi po prostu kręcić się po klasztorze i przyglądać jego życiu. Wielu chłopców było jeszcze młodszych ode mnie: do klasztorów przyjmowano u nas nawet siedmiolatków. Mówiło się, że chłopiec może wstąpić do nowicjatu, kiedy potrafi przegonić kruka”.
O pobycie w chińskim więzieniu w Tybecie:
„Każdego ranka stawaliśmy do apelu, a potem maszerowaliśmy na pole, które było kiedyś pastwiskiem dla koni. Mieszkańcy wsi uznali je przed laty za jałowe i trudne do uprawy, mądrze przeznaczając je na pastwisko. Chińczycy wiedzieli jednak lepiej – ziemię trzeba orać i uprawiać. Wyjątkowo mroźną zimą 1961 roku sześciu z nas musiało więc wlec przez to pole ciężki metalowy pług. Przywiązaliśmy liny do osi i ciągnęli, po trzech z każdej strony. Na pług wskakiwał młody żołnierz chiński, żeby lemiesze ryły ziemię głębiej”.
O wyjściu z niewoli po 33 latach:
„Przeszedłem przez bramę, zostawiając za plecami więzienie. To było tylko kilka kroków. W tej samej chwili podbiegli do mnie bliscy, zarzucając mi na szyję nowy tybetański szal ceremonialny khata. Ktoś podał mi czarkę tybetańskiej herbaty z masłem. Poczęstowano nią również strażników, ale ci pokręcili tylko głowami i wrócili do więzienia. Brama się zatrzasnęła”.
Książka Paldena Gyatso „Ogień pod śniegiem” jest dostępna w Internecie, między innymi na największym polskim portalu aukcyjnym. Cena egzemplarza zaczyna się już od 10zł (+ koszty wysyłki). Polecam, bo warto przeczytać.
Jako ilustrację muzyczną wybrałem utwór włoskiego kompozytora Andrei Capellego pt. „Palden Gyatso”.
Palden Gyatso (tyb. དཔལ་ལྡན་རྒྱ་མཚོ)
Polski zapis nazwiska: Palden Gjaco
Ur. 24.02.1933 r. – Panam, Tybet.
Zm. 30.11.2018 r. – Dharamsala, Himachal Pradesh, Indie.
Wydane książki: „Fire Under the Snow” (1997, polskie wydanie: „Ogień pod śniegiem”, Wydawnictwo Em, 1998), „The Autobiography of a Tibetan Monk” (1997).
Filmy z jego udziałem: „Tibetan Monk Palden Gyatso in Conversation with Annie Lennox” (prod. Amnesty International, 1998), „Fire Under the Snow” (reż. Makoto Sasa, 2008).
Strona o nim (en): www.korubo.com/TIBETDOC/palden.htm
