Na początku kwietnia tego roku zmarła Kishori Amonkar. Miała 85 lat. Amonkar to jedna z najbardziej cenionych śpiewaczek muzyki klasycznej w Indiach. Oczywiście nie chodzi tu o muzykę klasyczną w naszym rozumieniu, Hinduska nie śpiewała arii operowych ani nie występowała w operetkach. Kishori Amonkar wykonywała pieśni khyal, czyli północnoindyjską wersję qawwali, oraz lżejsze w odbiorze gatunki thumri i bhajan.
Tak jak w znakomitej większości w Indiach wszystko przechodziło z rodziców na potomstwo (syn kowala najczęściej był kowalem, potomek zapaśnika próbował swych szans w klasycznych indyjskich zapasach etc.), tak i mała Kishori od dziecka nasiąkała tym, co robiła jej mama. A Mogubai Kurdikar (1904-2001), bo o niej mowa, zrewolucjonizowała klasyczny śpiew gharana, otrzymując za to m.in. bardzo wysokie odznaczenie państwowe Padma Bhushan (trzecie, co do ważności odznaczenie cywilne w Indiach). Mała Kishori jeździła w trasy koncertowe z mamą, akompaniowała jej na tamburze i uczyła się poszczególnych fraz pieśni. To Mogubai była pierwszą nauczycielką swojej córki. Później młoda adeptka klasycznej sztuki wokalnej przeszła w ręce najsłynniejszej goańskiej wokalistki indyjskiej, Anjanibai Malpekar (1883-1974).
Choroba czasowo uniemożliwiająca śpiewanie spowodowała to, że Kishori Aminkar pełnie swoich możliwości wokalnych zaprezentowała dopiero po 30. roku życia. Rozwinęła własny styl śpiewu, który nie mieścił się w ramach żadnej ze szkół. Doprowadziła również do tego, że klasyczne wokalistki w Indiach zaczęły być traktowane i wynagradzane podobnie do śpiewających mężczyzn, co wcześniej zdarzało się rzadko. Amonkar „wychowywała” także publiczność odmawiając wystąpienia podczas jednego z koncertów (zachowanie widzów zgromadzonych na sali było wg niej niewłaściwie i niepasujące do tego, co za chwile miała śpiewać). Miejsce, gdzie występowała musiało być wyciszone, jak sama mawiała „Publiczność nie może przeszkadzać samotności artysty”.
Amonkar znana była z wykonywania wielu rag. Część kompozycji była jej autorstwa. Znakomity tablista indyjski, Zakir Hussain, który wielokrotnie towarzyszył Kishori Amonkar podczas nagrań i koncertów, powiedział kiedyś, że ragi wykonywane przez Bombajkę są z gatunku tych, o których wspomina się przez resztę swojego życia.
Ragi, khyale, bhajany, thumri, a co z muzyką bollywoodzką? Otóż z branżą filmową było pani Amonkar nie po drodze. Przede wszystkim do playback music zrażona była matką artystki, która zapowiedziała, że jeśli tylko Kishori nagra piosenkę do filmu, to już ona się postara, by dalej nie śpiewała. I rzeczywiście, przez kilkadziesiąt lat kariery Amonkar nagrała zaledwie kilka utworów do filmów, m.in. w 1964 r. do „Geet Gaya Patharon Ne” V. Shantarama i 26 lat później do obrazu „Drishti” w reżyserii Govinda Nihalaniego.
Kishori Amonkar, tak jak jej matka, otrzymała Order Padma Bhushan, ale 15 lat później uhonorowana została także Orderem Padma Vibhushan, czyli drugim co do ważności odznaczeniem indyjskim.
Ta wybitna artystka klasyczna była również znakomitą nauczycielką. Wykształciła wokalnie wiele piosenkarek, w tym swoją wnuczkę Tejashree Amonkar, choć uczciwie trzeba przyznać, że żadna z uczennic nie zbliżyła się poziomem do swej mistrzyni.
Jako ilustrację dzisiejszego wpisu wybrałem utwór „Nainan Neer Bahe”, pochodzący z wydanej w 1983 r. płyty „Ghat Ghat Mein Panchhi Bolta”. Nagranie trwa 7 minut i 36 sekund, czyli jak na panią Amonkar jest ultrakrótkie (pamiętajmy, że wokalistka ta potrafiła przeznaczać na jeden utwór 15-20 min., a zdarzały się i 30-minutówki!). Początek „Nainan Neer Bahe” jak słychać jest nieco bollywoodzki. Później wszystko wraca do normy, do właściwych kanonów śpiewu.
Kishori Amonkar (hind. किशोरी आमोणकर)
Urodzona jako: Kishori Kurdikar
Ur. 10.04.1932 r. – Bombaj, Indie Brytyjskie (obecnie Mumbaj, Indie).
Zm. 03.04.2017 r. – Mumbaj, Maharasztra, Indie.
Mąż: Ravindra Amonkar (do 1992, jego śmierć), 2 synów: Nihar i Bibhas.
Wybrane płyty: „Kishori Amonkar” (1967), „Malhar Malika” (1979), „Ghat Ghat Mein Panchhi Bolta” (1983), „Vocal-Sahagaan” z Balamuralim Krishną (1994), „Divya” (2007).
Ważniejsze utwory: „Saanson Ke Taar Par, Geet Gaya Pathro Ne” (1964), ” Marathi Bhavgeet” (1968), „Aai Re Badariye Kaari Kaari” (1979), „Nainan Neer Bahe” (1983), „Bajat Ghan Mridung” (1990).
Strona na FB: www.facebook.com/KishoriAmonkarGaanSaraswati
