Kapryśna sława i polskie talenty – „Wielcy zapomniani. Polacy, którzy zmienili świat. Część 2”
Nie od dziś wiadomo, że Polska to kraj, który mimo wewnętrznych niesnasek, pełen jest pięknych historii, ciekawych ludzi i talentów. Cały świat zna dokonania Marii Curie-Skłodowskiej, filmy Krzysztofa Kieślowskiego, czy wreszcie muzyczne osiągnięcia Michała Urbaniaka. A jednak, w historii można odnaleźć wielu Polaków, którzy na świecie (czy nawet w kraju!) nie zostali docenieni współmiernie do osiągnięć, a często wręcz o nich zapominano. Właśnie o takich, wyjątkowych ludziach drugą już książkę napisał Marek Borucki. „Wielcy zapomniani. Polacy, którzy zmienili świat. Część 2” to zbiór biografii, których próżno szukać w znanych opracowaniach, panteonach sław czy branżowych gazetach.
Na ten dość obszerny, liczący prawie pięćset stron tom, składają się trzydzieści trzy historie ludzi, o których z jakichś powodów zapomniał świat. Osoby te są co prawda pamiętane we własnych środowiskach lub miejscach urodzenia, jednak nie im dana była światowa sława, na którą zasługiwały. Niekiedy też blichtr, jaki otaczał ich za życia, znikał krótko po śmierci. Jak na ironię, te smutne fakty sprawiają, że książkę czyta się z ciekawością, odkrywając postaci, o których nic (albo prawie nic) się nie słyszało. Jest ona zatem nowym spojrzeniem na kapryśny świat przemijającej sławy, przewrotne koleje losu, a niekiedy nawet niegodne talentów nieszczęścia, które często powodowały niezasłużone odrzucenie utalentowanych Polaków.
Jeśli spojrzeć na zestaw osobowości, które proponuje czytelnikowi Borucki, łatwo znaleźć zarówno wyprzedzających swoją epokę wizjonerów (między innymi konstruktora Józefa Bożka), artystów ze świata mody (fryzjer Antoni „Antoine” Cierplikowski) czy lekarzy (na przykład szanowaną specjalistkę od trądu Wandę Błeńską), a poza tym wiele innych. Wymienione postaci wskazują, jak kompleksową pracę wykonał autor, aby zebrać w jedno tak wiele, tak różnorodnych życiorysów. Każda z historii opisana jest wnikliwe i ciekawie. Borucki nie szczędzi czytelnikowi nieprzeciętnych spostrzeżeń historycznych, nieoczywistych anegdot czy nawet prób własnej diagnozy przyczyn historycznego odrzucenia niektórych bohaterów. Wszystko to powoduje, że książkę czyta się z zaciekawieniem, co jakiś czas przerywanym niesłabnącymi momentami zdziwienia i zaskoczenia.
Zestaw biografii to w teorii forma literacka, która praktycznie nie ma prawa zaciekawić czytelnika innego, niż naukowy badacz danej kategorii czy osoby. Jednak autor zdołał napisać swoją książkę w sposób niemal prozatorski. Choć omawiany tytuł to niewątpliwie dzieło biograficzno – historyczne, czyta się je jak naprawdę niezłą powieść. Język jest płynny i bardzo obrazowy, co pomaga przyswoić często trudną (zwłaszcza przy długiej lekturze) masę informacji. Liniowa konstrukcja każdej opowieści (od „urodził/a się…” do „zmarł/a”) bywa co prawda męcząca, ale każdy, kto kiedykolwiek czytał porządną biografię wie, że po prostu inaczej się nie da. Autor między wspomnianymi ramami dostarcza czytelnikowi tylu ciekawych i nieznanych szerzej faktów, że łatwe staje się zrozumienie każdej z historii.
To właśnie największa siła tej książki – skupienie na ciekawostkach, w najlepszym tego słowa znaczeniu. Wielu Polaków z pewnością nie ma pojęcia o tym, że słynna marka „Max Factor” założona została przez Polaka ze Zduńskiej Woli. Niewielu (poza wnikliwymi historykami) zdaje sobie też sprawę, że prezydent Gabriel Narutowicz był przede wszystkim uznanym na całym świecie inżynierem specjalizującym się w systemach nawadniających i elektrowniach wodnych, który do polityki trafił przypadkowo. Prawie nikt nie wie, że była w historii Polski sławna pianistka Maria Szymanowska, przyjaciółka Goetego, Czechowa i Mickiewicza jednocześnie. Momenty zaskoczenia to w książce Boruckiego elementy częste i niezwykle poruszające. Dowiadując się o każdym z zaskakujących wątków historii każdej z postaci, czytelnik wzbogaca swoją wiedzę ogólną i może bez wątpienia stwierdzić, że lektura absolutnie nie była stratą czasu.
„Wielcy zapomniani. Polacy, którzy zmienili świat. Część 2” to książka po prostu wartościowa. Ciekawa, językowo dobra i pełna informacji, których na pewno nie dostarczą pierwsze rekordy wyszukiwarek internetowych. To też studium dziwnych i zmiennych wartości zwanych sławą i uznaniem, a także hołd dla tych, którym los poskąpił popularności za życia albo uznania po śmierci.
Podsumowując –
naprawdę warto po nią sięgnąć, nawet jeśli nie interesuje nas historia czy biografie. To książka, po której każdy będzie wiedział więcej niż przed nią. A przecież o to tak naprawdę chodzi w literaturze.
Bartek Piwowarczyk