Blues pochodzi z Afryki. Tak twierdzi wielu znawców tematu. Ta muzyka nie powstała ani na plantacjach na południu Stanów Zjednoczonych, ani jako tzw. work songs, czyli pieśni wykonywane przez czarnych więźniów w czasie przymusowej pracy. Blues istniał już wcześniej.
Potwierdzeniem tej śmiałej skądinąd teorii jest muzyka malijskich griotów. Oczywiście kiedyś nie używali oni gitary, natomiast posiadali instrument zwany korą. O korze, 21-strunowym rodzaju harfy zbudowanym z tykwy, wspomina już szkocki podróżnik Mungo Park w wydanym w 1799 r. dziele pt. „Travels in Interior Districts of Africa”, a wielu historyków uważa, że kora istnieje przynajmniej od początku Cesarstwa Kaabu (XVI w.) obejmującego swym zasięgiem niemal całą Afrykę Zachodnią.
Kora to instrument wywodzący się z grupy etnicznej Mandinke (Mandingo, Mandinka, Malinke). Z tej samej grupy ludności Afryki Zachodniej pochodzi Toumani Diabaté. Reprezentuje on 70. (słownie: siedemdziesiąte!) pokolenie griotów. Jego ojciec, Sidiki Diabaté, nagrał pierwszy w historii album długogrający z muzyką graną na korze. To był 1970 r., a Toumani miał wtedy zaledwie 5 lat. Należy dodać, że dźwięki kory zdecydowanie nie są przeznaczone do tańczenia. Do tańczenia jest djembe.
Pierwszy sukces muzyczny Toumani Diabaté osiągnął w wieku 13 lat. Wtedy to występując w grupie L’Ensemble de Koulikoro zdobył główną nagrodę podczas Biennale du Mali ’78. Jednak jak to zwykle w Afryce bywa życie toczyło się sennym trybem, nie było żadnego parcia na szkło i młody Diabaté po prostu przez lata doskonalił swą grę na korze. Dopiero w 1987 r. Sidiki Diabaté uznał, że można przedstawić umiejętności syna na płycie. Powstał więc album „Ba Togoma”, gdzie oprócz Toumaniego i Sidikiego wystąpili także Mariama Kouyaté, Djeli Mady Sissoko oraz Kandia Kouayté, czyli zespół towarzyszący na co dzień w nagraniach starszemu z rodu Diabaté.
Pierwsza solowa płyta Toumaniego powstała rok później, a została nagrana w Londynie. Toumani Diabaté idealnie wpisywał się w filozofię world music – nowego terminu powstałego po to, by zaszufladkować wszystkie te rytmy, które nie pasowały do rocka, popu, rapu czy innych podstawowych gatunków muzycznych. Dowodem na to była grupa Songhai, w skład której weszli właśnie Diabaté, biały rockman z Wielkiej Brytanii, Danny Thompson, oraz członkowie hiszpańskiego zespołu flamenco Ketama. Kolektyw Songhai nagrał dwie dobrze przyjęte płyty. Kolejny dowodem idealnego wpasowania się w nurt world music była także kolaboracja Toumaniego przy powstawaniu albumów amerykańskich jazzmanów: Taj Mahala (płyta „Kulanjan”; płyta roku 1999 według magazynu „Folk Roots”) i Roswella Rudda (krążek „Malicool” z 2002 r.).
Ale największe sukcesy i rozgłos Toumani Diabaté osiągnął u boku Alego Farki Touré, znakomitego, nieżyjącego już niestety, gitarzysty pochodzącego z Timbuktu. Już pierwsza wspólna płyta panów Diabaté i Touré, zatytułowana „In the Heart of the Moon”, zdobyła Nagrodę Grammy w kategorii Najlepszy Album World Music. Pięć lat później światło dzienne ujrzał krążek „Ali and Toumani”. Dodać należy, że był to rok 2010, a Ali Farka Touré nie żył już 4 lata.
Toumani Diabaté występował na największych festiwalach muzycznych Europy, z duńskim Roskilde i brytyjskim Glastonbury na czele. Czy przyjąłby się w czasie Openera czy choćby Przystanku Woodstock? Raczej nie. Wydaje się, że kolejnym spotkaniem z polskimi fanami (po Festiwalu Malta w Poznaniu w czerwcu 2007 r. i Brave Festivalu we Wrocławiu w lipcu 2009 r.) powinien być występ w czasie Festiwalu Skrzyżowanie Kultur w Warszawie, w końcu na FSK wystąpili już słynni rodacy Toumaniego, Boubacar Traoré i Salif Keita. Być może tak będzie, a póki co na dole wpisu zamieszczam utwór „Tapha Niang”, który w 2008 r. został wykorzystany w grze komputerowej „LittlePigPlanet”.
Toumani Diabaté
Ur. 10.08.1965 r. – Bamako, Mali.
Wybrane albumy: „Ba Togoma” z Sidikim Diabaté i L’Ensemble Sidiki Diabaté (1987), „Kulanjan” z Taj Mahalem (1999), „In the Heart of the Moon” z Alim Farką Touré (2005), „The Mandé Variations” (2008), „Ali and Toumani” z Alim Farką Touré (2010).
Ważniejsze utwory: „Kaira” (1988), „Djelika” (1995), „Alla l’Aa Ke” (1999), „Ai Ga Bani” z Alim Farką Touré (2005), „Tapha Niang” (2008).
Strona internetowa: www.toumani-diabate.com