Niemal we wszystkich językach świata, również tych afrykańskich, Afryka to Afryka (oczywiście z pewnymi modyfikacjami, typu Africa, Afrika, Afirika etc.). Jest jednak wyjątek. Otóż żyjące na Zachodzie kontynentu narody Malinke (Mandingo) i Bambara określają Afrykę słowem Farafina, czyli Ląd Czarnych Ludzi.
Farafina to również nazwa najbardziej znanej grupy muzycznej z Burkiny Faso. Zespół powstał w 1978 r., a więc wtedy, gdy kraj nazywał się jeszcze Górną Woltą. Dopiero 5 lat później prezydent Thomas Sankara zmienił nazwę państwa na Burkina Faso (Kraj Wolnych Ludzi w językach z grupy bambara i malinke).
Grupę założyli mistrz gry na balafonie, Mahama Konaté, oraz Souleymane „Mani” Sanou, który gra na dundunie, korze oraz shekere. Przy okazji warto przedstawić instrumenty typowe dla Zachodniej Afryki, zwłaszcza dla dawnych kolonii francuskich. Niezwykle popularny dziś balafon to rodzaj ksylofonu zbudowany z połączonych ze sobą wysuszonych owoców kalebasy, czyli tykwy pospolitej (Lagenaria siceraria). Każdy, kto choćby liznął muzyki zachodnioafrykańskiej musi kojarzyć dźwięk balafonu. Podobnie powinien znać też brzmienie kory. Kora to królowa instrumentów Zachodniej Afryki. W odróżnieniu od balafonu czy bębnów, przy dźwiękach samej kory, 21-strunowej harfy, nigdy się w Afryce nie tańczyło. Dundun to bęben cylindryczny wykonany z wydrążonego pnia drzewa i obciągnięty krowią skórą. Shekere jest rodzajem grzechotki, przy czym sama tykwa jest w środku pusta, natomiast dźwięk wydają muszelki kauri, które są nanizane na siateczkę owijającą tykwe. Tama, zwana inaczej kalangu albo odondo, to dwustronny bęben membranowy, w którego uderza się specjalnym pałąkiem.
W 1983 r. do Farafiny dołączyła bardzo ważna postać, jeśli chodzi o ten zespół. To flecista i wokalista, Soungalo Coulibaly, który jest obecny w grupie do dzisiaj. Właściwie należałoby napisać Soungalo Coulibaly’ego z Burkiny Faso, bo był jeszcze jeden znany muzyk o tym nazwisku. Malijczyk Soungalo Coulibaly (1955-2004) zaliczany był do czołowych perkusistów Bambara.
Na początku lat 90. Mahama Konaté opuścił Farafinę. Zresztą skład zespołu ciągle się zmienia, jedni muzycy odchodzą, inni przychodzą. Nowi nie są gorsi od poprzedników, czego przykładem jest Moussa Sanou, znakomity korzysta i mistrz gry na tamie, od 2013 r. członek Farafiny. Również obdarzona mocnym głosem Fatoumata Dembélé nie wypadła sroce spod ogona, choć trzeba przyznać, że jako wokalistka rozwinęła swój talent dopiero będąc członkinią grupy.
Wracając do historii grupy, Farafina zadebiutowała na scenie w 1980 r. Ale dopiero 5 lat później zespół nagrał pierwszą płytę. W zasadzie był to zapis koncertu, który odbył się podczas Festiwalu Jazzowego w Montreaux, w Szwajcarii. Rok przed wydaniem pierwszej płyty studyjnej Burkińczycy wzięli udział w koncercie na Wembley z okazji 70. urodzin Nelsona Mandeli. Na trybunach było wówczas ok. 72 tys. ludzi. Zresztą scena to miejsce, w którym członkowie Farafiny, bez względu na skład, czują się najlepiej. Farafina to zdecydowanie zespół koncertowy.
Rok 1989 był niezwykle pracowity dla grupy z Zachodniej Afryki. Ukazanie się debiutanckiej płyty studyjnej „Bolomakote”, aktywny udział w nagrywaniu płyty „Beauty” słynnego japońskiego muzyka i kompozytora, Ryuichiego Sakamoto, oraz gościnny udział w nagraniu „Continental Drifts” autorstwa Rolling Stonesów – całkiem nieźle jak na zespół z kraju, którego nazwę mało kto jeszcze wówczas kojarzył.
Lata 90. XX w. to czas, w którym dzięki świetnie przyjętym koncertom w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, Farafina ugruntowała swoją pozycję pośród artystów z kręgów muzyki world. Tak jest zresztą do dzisiaj, Burkińczycy znani są przede wszystkim ze swoich widowiskowych koncertów, z magii muzyki granej na żywo. Same płyty schodzą na drugi plan.
W 2009 r., roku, w którym Youssou N’Dour otwierał w Sali Kongresowej V Festiwal Skrzyżowanie Kultur (koncert N’Doura zapamiętam do końca życia, był najlepszym wydarzeniem muzycznym, jakie widziałem na żywo), muzycy z Farafiny gościli na tym wydarzeniu. Był to jak do tej pory ich jedyny występ w Polsce. Miejmy nadzieję, że nie ostatni. A póki co na dole wpisu zamieszczam naładowany energią utwór „Sababou”, pochodzący z wydanej w 2001 r. płyty „Kanou”.
Farafina
Skład zespołu: Soungalo Coulibaly – ur. 1954 r. – Badara, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso); Boakary Dembélé – ur. 1975 r. – Dankuy, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso); Fatoumata Dembélé – ur. 1972 r. – Bobo-Dioulasso, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso); Seydoux Dembélé – ur. 1978 r. – Bobo-Dioulasso, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso); Salif Ouattara; Lamoussa Sanou – ur. 1988 r. – Bobo-Dioulasso, Burkina Faso; Moussa Sanou – ur. 1978 r. – Bobo-Dioulasso, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso); Souleymane Sanou – ur. 1956 r. – Bobo-Dioulasso, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso).
Byli członkowie: Bêh Palm; Baba Diara; Tiawara Keïta; Mahama Konaté; Baba Ouattara; Yaya Ouattara – ur. 1971 r. – Górna Wolta (obecnie Burkina Faso); Paco Yé Adama; Bakari Traoré, Seydou Zon – ur. Bobo-Dioulasso, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso).
Wybrane płyty: „Farafina Live at Montreux Jazz Festival” (1985), „Bolomakote” (1989), „Miriya” z Mamą Konaté (2000), „Kanou” (2001). „Denti Fere” (2012).
Ważniejsze utwory: „Mandela” (1988), „Flash of the Spirit” z Jonem Hassellem (1988), „Continental Drift” z Rolling Stones (1989), „Sababou” (2001), „Concert de Percussion” (2015).
Strona internetowa: www.farafina.com
