W drugiej połowie 2022 r. Polskę odwiedził singapurski pisarz pochodzenia malajskiego Alfian Sa’at, który promował wydaną w naszym kraju książkę pt. „Szkice malajskie”. Miałem możliwość bycia na spotkaniu autorskim z Sa’atem w jednej ze stołecznych księgarń. Poprowadził je, jak zwykle profesjonalnie, Michał Nogaś. I choć wśród pytań do autora nie było żadnego dotyczącego muzyki, to same „Szkice” aż kipią od nawiązań do miejscowej muzyki. Bo w istocie, książka ta jest zbiorem krótkich (nieraz bardzo krótkich!) opowiadań niezwiązanych ze sobą, oczywiście poza tym, że dzieją się we współczesnym Singapurze, w których opisywane jest codzienne życie mieszkańców. Muzyka ma dla Malajów spore znaczenie, z kart książki wydaje się nawet, że większe niż dla singapurskich Chińczyków. Toteż czytelnik może poznać nazwiska artystów, którzy ukształtowali świadomość muzyczną malajskiej części mieszkańców państwa-miasta.
Postanowiłem poszerzyć swoją wiedzę i dowiedzieć się czegoś więcej o muzyce singapurskiej. Ale żeby to zrobić, trzeba było się najpierw przyjrzeć się demografii tego rejonu świata. 3/4 Singapurczyków to Chińczycy, 15% ma pochodzenie malajskie, zaś nieco ponad 7% stanowią przybysze z Indii, głównie Tamilowie. Choć językiem oficjalnym jest angielski (a raczej en-SG, czyli singapurski angielski), to i tak dobrze jest znać hokkien lub mandaryński, bo ludzie biznesu i polityki to głównie Chińczycy. W przypadku muzyki Singapuru ta zależność 75-15 na korzyść chińską nie jest aż tak wielka, choć oczywiście płyty artystów śpiewających po mandaryńsku czy w hokkien sprzedają się w o wiele większych nakładach.
Poniżej przedstawiam najpopularniejsze gatunki, zespoły i wykonawców singapurskich.
Nanyin (inna nazwa: nanguan) to gatunek chińskiej muzyki klasycznej popularnej również w Azji Południowowschodniej. Głównymi instrumentami są tutaj: pipa (rodzaj lutni), flet xiao, dwustrunowy instrument ji-hian oraz muban (pie), czyli rodzaj drewnianej klapki używanej przez głównego solistę/solistkę. Tradycja nanyin jest kultywowana do dziś, cieszy się też sporym zainteresowaniem wśród młodych osób, o czym świadczą ciągle powstające grupy wykonujące ten rodzaj muzyki.
NANYIN w SINGAPURZE
Singapur miał swoją artystkę występującą w tradycyjnej operze pekińskiej (京劇/jingju), będącej rodzajem klasycznego teatru narodowego. Co prawda Phan Wait Hong (ur. jako Pan Lanzhen, 1914 r. – Szanghaj, Chiny – zm. 01.09.2016 r. – Singapur) urodziła się w Chinach, ale od 14 roku życia mieszkała w Singapurze, gdzie popularyzowała ten rodzaj sztuki. Pani Phan dożyła sędziwego wieku 102 lat, a TUTAJ można znaleźć wywiad z nią sprzed 10 lat.
Hymn Singapuru powstał w 1958 r. Pieśń „Majulah Singapura” („Naprzód, Singapurze”) stworzył Zubir Said (ur. 22.07.1907 r. – Fort De Kock, Indie Holenderskie – zm. 16.11.1987 r. – Singapur), a zaczyna się ona od słów „My, lud Singapuru, podążajmy wspólnie ku szczęściu! Naszym szczytnym celem jest pomyślność Singapuru”.
Poniżej hymn kraju wykonywany przez Singapurską Orkiestrę Symfoniczną.
Momo Latiff (ur. jako Marfuah Makarim, 1921 r. – Batawia, Holenderskie Indie Wschodnie – zm. 10.12.2015 r. – Singapur) zaczynała jako tancerka w filmach Shaw Brothers Studio z Hongkongu. Z czasem zaczęła także śpiewać, a jej największy przebój lat 50. XX w. to piosenka „Gemala Hati” („Szczęśliwe serce”).
R. Azmi (ur. jako Raja Azmi Raja Ambiah, 1923 r. – Kuala Kangor, Federacja Stanów Malajskich – zm. 1974 r. – Klang, Selangor, Malezja) był malajskim piosenkarzem urodzonym na terytorium dzisiejszej Malezji, który w wieku 26 lat przeniósł się do Singapuru po to, by użyczać swego głosu jako playback singer. Śpiewał w przebojach kinowych wytwórni Malay Film Productions, takich jak: „Aloha”, „Anjoran Nasib” czy „Bapa Saya”. W latach 60. XX w. wrócił do Malezji, ale jego największe hity wciąż są popularne wśród malajskiej części Singapurczyków. Poniżej utwór opowiadający o losach pewnej piosenkarki zatytułowany „Nasib Penyanyi”.
P. Ramlee (ur. jako Teuku Zakaria bin Teuku Nyak Puteh, 22.03.1929 r. – Penang, Federacja Stanów Malajskich – zm. 29.05.1973 r. – Kuala Lumpur, Malezja) to kolejny artysta malezyjski, który cieszył się ogromną popularnością w Singapurze. Swój pseudonim wzorował na nazwiskach tamilskich, gdzie często występuje pierwsza litera imienia ojca, a zaraz potem imię właściwe. P. Ramlee był aktorem, piosenkarzem, reżyserem, producentem i kompozytorem. W trakcie swojej niespełna 25-letniej kariery wystąpił w rolach głównych w 62 filmach oraz wyreżyserował 34 produkcje. Ponadto skomponował 249 utworów muzycznych. Był prawdziwą gwiazdą w Malezji, Singapurze, Indonezji i południowej części Tajlandii. Zmarł na atak serca w wieku 44 lat.
Poniżej utwór o romantycznym tytule „Engkau Laksana Bulan” („Jesteś moim księżycem”), pochodzący z filmu „Seniman Agung Allahyarham”.
Saloma (ur. jako Salmah binti Ismail, 22.01.1935 r. – Singapur – zm. 25.04.1983 r. – Petaling Jaya, Selangor, Malezja) była trzecią żoną P. Ramleego (a on był z kolei jej trzecim mężem), a przy okazji ikoną muzyki malajskiej lat 50. i 60. XX w. Artystka największe sukcesy osiągała przy boku Ramleego, a po jego śmierci popadła w depresję, która w końcu doprowadziła ją do śmierci w wieku zaledwie 48 lat.
Poniżej wspólny utwór Ramlee’go i Salomy pochodzący z filmu „Anak Bapan” z 1964 r. zatytułowany „Kalau Jodoh Tak Kemana”.
Kartina Dahari (ur. 12.11.1941 r. – Geylang, Singapur – zm. 30.04.2014 r. – Singapur) nazywana była królową keroncong, czyli gatunku muzycznego z Indonezji, w którym główną rolę odgrywają małe gitary cak, przypominające ukulele. Była też pierwszą Malajką (choć z korzeniami jawajskimi), która nagrała płytę po angielsku. Poniżej utwór Kartiny Dahari w języku malajskim zatytułowany „Sayang Di Sayang” („Mój najdroższy”).
Lata 60. wśród chińskiej większości w Singapurze to okres zachłyśnięcia się zachodnią muzyką rock’n’rollową. Na bazie popularności tego gatunku powstał zespół The Quests, w którym na przestrzeni 9 lat istnienia (1961-1970) występowali: Jimmy Chan (klawisze), Chow „Jap” Chong Pin (gitara & wokal), Henry Chua (gitara basowa), Vernon Cornelius (wokal), Keith Locke (wokal), Wilson David (wokal), Raymond Leong (gitara), Siri Pereira (wokal), Sam Toh (gitara), Reggie Verghese (gitara & wokal) i Lim Wee Guan (perkusja). Poniżej największy przebój grupy, instrumentalny utwór „Shanty” z 1964 r.
Innym bandem rockendrollowym z Singapuru, tym razem z żeńską liderką, była grupa The Crescendos. Oprócz frontmanki Susan Lim tworzyli ją John Chee, Leslie Chia i Raymond Ho. Działalność zespołu zakończyła się wraz ze śmiercią Susan Lim w 1966 r. Poniżej nagranie Crescendosów pt. „The Boy Next Door”, które równie dobrze mogłoby powstać w Stanach Zjednoczonych lub Wielkiej Brytanii.
Rafeah Buang (ur. jako Allahyarhamah Toh Puan Setia Datin Rafeah binti Buang, 25.07.1948 r. – Pisang, Singapur – zm. 24.07.2002 r. – Kuala Lumpur, Malezja) była nie tylko piosenkarką popową, ale także działaczką na rzecz kobiet malajskich w Singapurze, poetką oraz pisarką, wydającą swe dzieła pod pseudonimem Rina Balkiah. Poniżej zamieszczam jej przebój z lat 60. pt. „Penawar Rindu” („Lekarstwo na tęsknotę”).
Sharifah Aini (ur. jako Sharifah Aini binti Syed Jaafar, 02.07.1953 r. – Nee Soon, Singapur – zm. 05.07.2014 r. – Petaling Jaya, Selangor, Malezja) – to kolejna wielka gwiazda muzyki malajskiej popularna w Singapurze. Piosenkarka miała korzenie arabskie, ale słuchali jej głównie Malajowie. W sąsiedniej Malezji Sharifah Aini otrzymała tytuł Narodowej Piosenkarki. Poniżej jej przebój z lat 70., nagranie zatytułowane „Hapuslah Airmata Mu” („Otrzyj łzy”).
Ramli Sarip (ur. 15.10.1952 r. – Kampong Lorong Chamar, Singapur) jest uważany za ojca singapurskiego rocka. Nie na darmo nosi pseudonim Papa Rock. Karierę zaczynał w zespole Sweet Charity, grającym ostrego rocka, ale od 1986 r. występuje solo. Jednym z jego przebojów jest rockowa ballada zatytułowana „Teratai” („Lotos”), którą zamieszczam poniżej.
Pochodząca z filmowej rodziny (ojciec reżyser, matka aktorka) Anita Sarawak (ur. jako Ithnaini binti Mohamed Taib, 23.03.1952 r. – Singapur) zaczynała karierę aktorską jako dziecko. Oprócz grania w filmach dobrze jej wychodziło także śpiewanie, nic więc dziwnego, że jako dwudziestokilkulatka promowała Singapur występami w takich miejscach jak Hawaje czy Monte Carlo. Z tamtego okresu pochodzi nagranie zatytułowane „Lodeh Mak Lodeh”.
Singapurczycy to nie tylko Chińczycy, Malajowie czy Euroazjaci, ale także Tamilowie. Właśnie z tej grupy etnicznej częściowo pochodzi Jacintha Abisheganaden (ur. 03.10.1957 r. – Singapur). Częściowo, bo choć ojciec piosenkarki był Tamilem z Cejlonu, to w żyłach jej matki w 100% płynęła krew chińska. Jacintha wykonuje jazz i bossa novę, śpiewając głównie po angielsku. Poniżej standard „Here’s to Life” („Oto życie”), pochodzący z wydanej w 1999 r. płyty artystki pt. „Autumn Leaves: The Songs of Johnny Mercer„.
Myli się ten, kto uważa, że muzyka country to jedynie Stany Zjednoczone. To właśnie w Singapurze powstał jeden z bardziej melodyjnych utworów w tym gatunku. W 1978 r. Matthew Tan i czterech jego kolegów, występujących pod nazwą Matthew & The Mandarins, nagrali piosenkę „Singapore Cowboy”, która z miejsca stała się hitem, a dziś evergreenem.
Pod koniec lat 70. i na początku lat 80. ogromną popularnością w Singapurze cieszył się gatunek muzyczny zwany xinyao, będący miejscową odmianą chińskiego folku w popowej otoczce. Prekursorem tego stylu jest Liang Wern Fook (ur. 1964 r. w Singapurze), którego utwór zatytułowany „Xishui Changliu” zamieszczam poniżej.
Jeremy Monteiro (ur. 20.06.1960 r. – Singapur) nazywany jest w Singapurze The King of Swing. Ten utalentowany pianista zaczął grać jazz już w wieku 16 lat, a w początkowym okresie kariery towarzyszyły mu dwie siostry, Sheila i Claressa. Poniżej zamieszczam utwór pt. „Candy” pochodzący z najnowszej płyty artysty zatytułowanej „Jeremy Monteiro Sings”.
Mający angielsko-chińskie korzenie Kevin Mathews (ur. 15.02.1961 r. – Singapur) to artysta rockowy odpowiedzialny za stworzenie muzyki do wielu singapurskich filmów, zwłaszcza tych wyreżyserowanych przez najsłynniejszego miejscowego twórcę Erica Khoo. Poniżej zamieszczam jednak niefilmowy utwór wykonywany przez K. Mathewsa, a zatytułowany „I Love Singapore”.
Kit Chan (ur. 15.09.1972 r. – Singapur) to artystka kojarzona głównie z nastrojowymi balladami. Śpiewa zarówno po chińsku jak i po angielsku, a jej największy przebój, ballada „Home”, zyskała popularność po tym, gdy zaśpiewała ją w czasie „National Day Parade” w 1998 r.
Połowa lat 90. XX w. to czas, gdy światu objawiła się nastoletnia wówczas skrzypaczka urodzona w Singapurze (z chińsko-tajskiego małżeństwa) Vanessa-Mae (ur. jako Vanessa-Mae Vanakorn Nicholson – 27.10.1978 r. – Singapur). Nikt wcześniej nie łączył klasycznych skrzypiec z muzyką pop, Vanessa-Mae była pierwsza, choć sukces odniosła dopiero jej czwarta płyta – „The Violin Player”. Kolejne 5 lat to pasmo sukcesów i koncerty na całym świecie, w tym również w Polsce. I kiedy po latach wydawało się, że skrzypaczka z Singapuru odejdzie w zapomnienie, to nastąpiło kolejne zaskoczenie – Vanessa-Mae Vanakorn wystąpiła w barwach Tajlandii w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Sochi w 2014 r. Startując w slalomie gigancie zajęła ostatnie, 67 miejsce, tracąc do przedostatniej Chinki Xia Lina ponad 7 minut. W muzyce Vanessie-Mae szło zdecydowanie lepiej. Poniżej jej przebojowe wykonanie „Toccaty i Fugi D-moll” Jana Sebastiana Bacha.
Stefanie Sun (chn. 孙燕姿, ur. jako Sng Ee Tze/Sun Yanzi, 23.07.1978 r. – Singapur) to z pewnością największa żeńska gwiazda muzyczna Singapuru średniego pokolenia, słuchana nie tylko w kraju, ale także na Tajwanie czy w Hongkongu. Już jej pierwsza solowa płyta, wydana w 2000 r. pt. „Yan Zi”, została uhonorowana tajwańską prestiżową nagrodą Golden Melody w kategorii dla najlepszego debiutującego artysty. To z tego krążka pochodzi poniższa ballada zatytułowana „Tian Heihei”, czyli „Pochmurne niebo”.
JJ Lin (chn. 林俊杰, ur. jako Wayne Lim Junjie, 27.03.1981 r. – Singapur) jest męskim odpowiednikiem Stefanie Sun. Od czasu debiutu na jednej ze scen Tajwanu, w 2003 r., JJ Lin święci sukcesy zdobywając liczne nagrody muzyczne, a jego płyty sprzedają się w milionowych nakładach. Dość powiedzieć, że w 2007 r. Lin pobił Rekord Guinnessa, gdy w dwie i pół godziny sprzedano ponad 3 tysiące jego płyt.
Zostanie uznanym playback singerem (czyli artystą śpiewającym ustami indyjskich aktorów filmowych) to niełatwa sztuka nawet dla obywateli Indii, a cóż powiedzieć ma człowiek urodzony w Singapurze. Jednak talent wokalny pochodzącego z Singapuru Shabira Tabare Alama (ur. 28.02.1985 – Singapur), znanego po prostu jako Shabir, obronił się sam, i dziś ten singapurski Tamil odpowiada za skomponowanie ścieżek muzycznych do 10 filmów kollywoodzkich i zaśpiewanie w kolejnych dziesięciu. Poniżej utwór pt. „Enil Paaindhidum Kaadhalae” z filmu „Sinam” z 2022 r. w reżyserii G.N.R. Kumaravelana, do którego Shabir stworzył muzykę. Śpiewa Shabir oraz kanadyjska Hinduska Jonita Gandhi.
Kenny Khoo (ur. jako Qiu Fengze – 31.10.1988 r. Singapur), występujący także jako Feng Ze, to Singapurczyk, który zrobił wielką karierę na Tajwanie. Oprócz wydawania płyt artysta posiada także własną markę ubrań. Jednym z najnowszych utworów Feng Ze jest żywiołowe nagranie zatytułowane „Lover”, które zamieszczam poniżej.
Palmę pierwszeństwa singapurskiego r&b dzierży 33-letni obecnie Alif Abdullah (ur. 21.09.1989 r. – Singapur), znany jako ALYPH. Początkowo nagrywał on w stworzonej przez siebie wytwórni Black Hat Cat Records, ale szybko wypatrzyła go południowoazjatycka filia słynnego labelu Def Jam, i to właśnie tam obecnie ALYPH wydaje swoje płyty. Poniżej jeden z jego najnowszych utworów – „Check”.
Yung Raja (ur. jako Rajid Ahamed, 14.12.1995 r. – Singapur) to zdecydowany lider wśród singapurskich raperów, a raczej traperów. Artysta ten bardzo często wykonuje swoje utwory w tanglishu, czyli mieszaninie tamilskiego i angielskiego. Poniższy utwór pt. „Muneru Valiba” pochodzi z debiutanckiego krążka Rajy zatytułowanego „One 65″.
Ujikaji to singapurska wytwórnia płytowa założona w 2010 r. specjalizująca się w wydawaniu płyt z gatunków ambient, electronic czy experimental. Wśród współpracujących z labelem artystów są zarówno obcokrajowcy (np. Japończycy czy Włosi), jak i rodzimi twórcy. Tacy jak np. Awk Wah, znany też jako Shark Fung.
O tym, że muzyka pokonuje wszelkie granice może świadczyć wspólny utwór niezwykłego duetu. Sheikh Haikel (ur. jako Sheikh Haikel bin Sheikh Salim Bajrai, 10.10.1975 r. – Singapur) to raper jemeńsko-malajskiego pochodzenia. Natomiast młodszy o 13 lat Chińczyk Charlie Lim (ur. jako Charles Lim – 1988 r. – Singapur) od 14. roku życia wychowywał się w Australii, gdzie przesiąkł miejscowym poprockiem. Obaj panowie rok temu nagrali nastrojową piosenkę „So I Say What’s Up”, którą zamieszczam poniżej.