Na Pacyfiku leży wyspa koralowa, której powierzchnia całkowita wynosi 260 km a liczba ludności ledwo przekracza 1600 mieszkańców. Ta wyspa to Niue, będące terytorium stowarzyszonym z Nową Zelandią.
Nazwa Niue w miejscowym języku oznacza… patrzenie na palmy kokosowe (od „niu”, czyli palma i „e” – patrzeć, oglądać). Na wyspie brak jest stałych rzek i wód powierzchniowych, a ok. 13% terenu stanowią lasy tropikalne. Za politykę zagraniczną i obronność Niue odpowiada nowozelandzki rząd. Stali mieszkańcy wyspy, którzy wiele wieków temu przybyli z Tongi i Samoa, są również pełnoprawnymi obywatelami Nowej Zelandii. Natomiast przeciętny Kowalski w Polsce może kojarzyć Niue z dwóch rzeczy: pięknych znaczków pocztowych (jak to zwykle w przypadku małych krajów i terytoriów bywa) oraz tego, że przez większość 2003 r. Niue było jedynym obszarem na świecie oferującym mieszkańcom oraz turystom darmowy dostęp do Internetu w technologii Wi-Fi na całym swoim obszarze. Kibicom piłkarskim to wyspiarskie terytorium leżące na Pacyfiku przywodzi na myśl jedne z największych porażek w historii w starciach narodowych reprezentacji. W 1983 r. debiutująca w Igrzyskach Południowego Pacyfiku piłkarska kadra Niue przegrała 0:14 z Tahiti oraz aż 0:19 z Papuą Nową Gwineą. Jak do tej pory były to jedyne dwa międzynarodowe spotkania futbolistów z Niue.
A jak wygląda sprawa jeśli chodzi o muzykę Niue? O tym poniżej.
Mieszkańcy Niue to Polinezyjczycy. Zrozumiałym jest więc fakt, że tradycyjna muzyka tej wyspy wyrosła z tradycji kultury polinezyjskiej. Jak wszędzie w tym regionie w muzyce najważniejszy jest głos, a jedynym instrumentem używanym w przeszłości był rodzaj bębna nazywającego się w miejscowym języku palau albo nafa, na którym wybijano rytm. Poniżej tradycyjny taniec i śpiew mieszkańców Niue przedstawiony przez zespół z Aorere College z przedmieść Auckland w Nowej Zelandii.
TUTAJ
Głównym tańcem weselnym, ale również wykonywanym z okazji urodzin czy otwarcia nowego budynku, jest na Niue tа̄mē. Towarzyszy mu także śpiew. W tym przypadku wykorzystuje się też gitary oraz ukulele.
Poniżej taniec tа̄mē do utworu „Sipaio” skomponowanego przez Salekiu Tusiniego, a zaprezentowany przez kolektyw Three Star Nation, który w Nowej Zelandii stworzyły osoby pochodzące z wioski Hakupu Atua na Niue.
TUTAJ
Nowozelandzcy Maorysi mają wojenny taniec haka, który wykonuje m.in. drużyna rugbystów (All Blacks) przed swoimi spotkaniami. Taniec wojenny ma też społeczność Niue. Nazywa się takalo i jest nieco zbliżony do haki. Poniżej takalo w wykonaniu Reprezentacji Narodowej Niue w rugby przed meczem z Republiką Południowej Afryki.
TUTAJ
Hymnem Niue jest utwór „Ko e Iki he Lagi” („Pan w niebiosach”), który w 1974 r. zastąpił na wyspie „God Defend New Zealand”, czyli hymn państwowy Nowej Zelandii. Zanim „Ko e Iki he Lagi” zostało hymnem było popularną pieśnią na Niue, którą do odpowiednich wymogów dostosował Sioeli Fusikata. Poniżej wykonanie „Pana w niebiosach” w wersji popowej. Śpiewa Nowozelandka Aivale Cole (ur. jako Mabel Faletolu), w której żyłach płynie krew samoańsko-niuańska.
92% ludności Niue to chrześcijanie (w większości protestanci). Nic więc dziwnego, że dużą popularnością na wyspie cieszą się pieśni religijne wychwalające Boga. Nie brzmią one dokładnie tak, jak to, co można usłyszeć w polskich kościołach, niemniej słychać więcej podobieństw niż różnic. W każdym razie afroamerykański gospel to nie jest. Poniżej jedna z pieśni niueńskich „Omai Kia Iesu”.
Pierwszym Niueńczykiem, który zaistniał w muzyce zachodniej był Harry Uasi Leki (ur. Hakupu, Niue). Był on głównym gitarzystą oraz czasami też wokalistą nowozelandzkiego zespołu rockowego The Simple Image, który istniał w drugiej połowie lat 60. XX w. Poniżej jeden z przebojów grupy, utrzymane w klimacie The Mamas & The Papas nagranie zatytułowane „Spinning, Spinning, Spinning”.
Popularną postacią nowozelandzkiej sceny reggae lat 70. i 80. XX w. był Tigilau Ness (ur. 1954 r. – Niue), znany lepiej jako Unity Pacific. W 1971 r. w Auckland Ness powołał do życia ruch rewolucyjny Polynesian Panthers, wzorowany na afroamerykańskich Czarnych Panterach. Później współpracował z miejscowymi grupami reggae Twelve Tribes of Israel i Herbs. Poniżej solowy utwór Unity Pacific zatytułowany „From Street to Sky” z płyty pod tym samym tytułem wydanej w 2003 r.
Reggae na Niue grywał także Manu Folau, choć zdecydowanie nie ograniczał się on jedynie do tego gatunku muzycznego. Z tym, że nawet jeśli jego piosenka miała rockowy pazur, to i tak dominowała tam melodyczna nuta wyspiarska. Poniżej Manu Folau w reggae’owym kawałku „Ai Tuga Moe Manako”.
Na początku lat 80. popularność na wyspie zyskał zespół The TA.5 Band, w składzie: Jolly F. Talima (wokal, gitara basowa), Napolean M. Talima (wokal), Victor Talima (gitara basowa, bębny), Alemein Vakapora (gitara), Io Vakapora (bębny) oraz Ka Vakapora (dzwonki, tamburyn). Poniżej jeden z ich melodyjnych utworów, nagranie zatytułowane „Haaku Mataua”.
Ale pierwszym formacją niueńską, która wydawała płyty we własnej wytwórni było założone pod koniec lat 80. XX w. trio Fuata Muta, w składzie: Dessyo Sioneholo (wokal, gitara), Nick Oke (wokal, gitara, gitara basowa) oraz Owen Talauta (gitara basowa, instrumenty klawiszowe). Dziś na Niue ich nagrania określa się mianem „classic sounds”. Poniżej jeden z utworów Fuaty Muty, nagranie „Kitia Atu e Au”.
Najsłynniejszym artystą, w którego żyłach płynęła niueńska krew był Pauly Fuemana (ur. jako Paul Lawrence Fuemana – 08.02.1969 r. – Auckland, Wyspa Północna, Nowa Zelandia – zm. 31.01.2010 r. – Auckland, Wyspa Północna, Nowa Zelandia), którego matka, Olivia Hohaia, była Maoryską, zaś ojciec, Takiula Fuemana, wyemigrował do Nowej Zelandii z Niue. W 1992 r. Pauly Fuemana założył zespół OMC (Otara Millionaires Club). Grupa nagrała jeden, ale za to bardzo wielki przebój – „How Bizarre”, znany także z polskich stacji radiowych.
Che Fu (ur. jako Che Kuo Eruera Ness, Auckland, Wyspa Północna, Nowa Zelandia) to syn wspomnianego wyżej Tigilaua Nessa oraz Maoryski Miriamy Rauhihi, i, tak jak tata, rastafarianin (jeden z jego synów ma na imię Marley). Swoją karierę muzyczną zaczynał od występów w formacji Supergroove, ale po dwóch latach zdecydował się obrać drogę solisty. Gatunki pomiędzy którymi się porusza to reggae, hip-hop, soul i funk. Poniżej utwór pt. „Top Floor” pochodzący z wydanej w 2001 r. płyty „Navigator”.
Zespół Island Pride założyli na Niue bracia Albert i Jackson Hekesi. Z czasem dołączył do nich m.in. syn Alberta Jovaan Hekesi. Island Pride wykonują tradycyjną muzykę polinezyjską śpiewając tylko po niueńsku. Poniżej jeden z ich utworów, piosenka pt. „Tama Afine”.
W 1997 r. na australijskim rynku muzycznym ukazała się płyta zatytułowana „Neva” nagrana przez artystę o nazwisku Victa Talima (ur. jako Victor Talima-Matafuluola – Niue). Na płycie znalazła się nowa wersja klasycznego przeboju niueńskiego „Koe Fisi Siale” oryginalnie wykonywanego przez Titanię Talagi Tavae (ur. 13.12.1936 r. – Hakupu, Niue – zm. 02.10.1997 r. – Hakupu, Niue). Poniżej owa wersja w wykonaniu Victy Talimy.
Mieszkający na co dzień w australijskim Sydney Niupila Billy Hunuki również stawia na rodzimy język i niezbyt skomplikowaną linię melodyczną. Kulejąca warstwa muzyczna powoduje niestety to, że jego utwory mogłyby być pacyficzną odmianą disco polo. Poniżej piosenka zatytułowana „Hepe Haku Miti”.
O wiele lepszą warstwę muzyczną posiadają nagrania wokalisty ukrywającego się pod pseudonimem Tony T. (ur. jako Tony Nogotautama – Hakupu, Niue). To artysta będący weteranem niueńskiej sceny muzycznej, występujący zarówno solo, jak i w zespołach Adrijah oraz D-Faction. Poniżej nagranie pt. „Mogo Pogipogi” pochodzące z wydanej 10 lat temu drugiej płyty Tony’ego T „My Niue”.
Kila Kokonut Krew jest rodzajem teatru muzycznego założonym w Auckland w Nowej Zelandii przez pochodzącą z Niue Velę Manusaute oraz Samoankę Anapelę Polataivao. W skład artystów występujących w Kila Kokonut Krew wchodzi także inny Niuańczyk Glen Jackson. Poniżej jedna ze wspólnych piosenek KKK.
Tyree Tautogia urodził się i mieszka w Nowej Zelandii, ale jego rodzice przybyli z Niue. W 2009 r. Tyree, Maorys Deach oraz Sid Diamond, w którego żyłach płynie krew przodków z Wysp Cooka, powołali do życia hip-hopową formację Smashproof. Zespół wydał jedną płytę, ale była ona na tyle przebojowa, że do wspólnych występów na scenie zaprosił ich sam Jay-Z. Poniżej największy hit ekipy z Auckland, utwór wykonywany wspólnie z Gin Wigmore pt. „Brother”.
Nie wszyscy Niueńczycy nagrywają w Nowej Zelandii czy Australii. Wyspa posiada własne studio płytowe o nazwie Manaia. To w nim swoje albumy wydaje zespół Malakava Sisters, składający się z córek wspomnianej wyżej Titanii Talagi. Poniżej ich utwór pt. „Mohe Au Ine Po”.
Zwrot „to ma nogi” może oznaczać w Polsce coś sensownego (dodaje się wtedy zazwyczaj do kompletu jeszcze ręce), natomiast wyrazy te pisane razem tworzą nazwę popularnego na Niue duetu małżeńskiego. Tomanogi to Tom i Ligimanogi Misikea. Oprócz ich muzyki na uwagę zasługuje także piękna okladka płyty zespołu, którą zamieszczam na górze wpisu. A poniżej nastrojowy utwór „Falala Fineone”.
Moana Lukeluke była Miss Niue z roku 2013, to od niedawna również piosenkarka. Nie śpiewa jednak sama, a z towarzyszeniem zespołu piosenkarzy i muzyków. Poniżej nagranie utrzymane w wyspiarskim klimacie pt. „Ko E Fafagu He Tau Pokoihu”.
Nowe brzmienie muzyki niueńskiej prezentuje zespół Nu Beat, przy czym zwrot „nowe brzmienie” jest tu jednak pewnym nadużyciem. To nadal są dźwięki charakterystyczne dla tej części świata, w tylko nieco zmienionej otoczce muzycznej. Poniżej przykład takiego nowego brzmienia – utwór „Home To Niue”.
Malutkie Niue ma także swojego naczelnego DJ-a, czyli osobę miksującą muzykę. Jest nim DJ Playar. Efekty jego pracy nie powalają być może na kolana, ale który inny DJ na świecie może się pochwalić tym, że wziął na swój turntablistyczny warsztat płyty z muzyką niueńską? Poniżej remiks nagrania „Koe Matua Moe Tama” z repertuaru formacji Napolean & The Lost Liku Lovers dokonany przez DJ Playara.
Na Niue, tak jak niemal na całym świecie, nadal modny jest hip-hop. Miejscowi artyści hip-hopowi to z reguły amatorzy, nie brak im jednak energii, a to że sam zapał do pracy może zdziałać cuda pokazuje poniższy utwór „Know Your Roots”, który wykonują DJ Yeaa, Esyk, Iktoz, Alta i Young SK.
