Polacy w gronie laureatów Europejskiej Nagrody Kultury Księżniczki Margriet. Przyznawana corocznie przez Europejską Fundację Kultury Nagroda już 16 maja trafi do Ośrodka „Pogranicze” z Sejn oraz brytyjskiej grupy Forensic Architecture.
16 maja w Amsterdamie Europejska Fundacja Kultury już po raz dziesiąty wręczy prestiżowe Europejskie Nagrody Kultury Księżniczki Margriet. Hasło, które przyświecało tegorocznej edycji Nagród, brzmiało „Odważni obywatele”. Komisja chciała w ten sposób uhonorować osoby, grupy bądź organizacje, których śmiałe i nastawione na budowanie międzykulturowych pomostów działania artystyczne przyczyniają się do kształtowania wspólnej, europejskiej przyszłości. Tegorocznymi laureatami Nagrody są: polski Ośrodek „Pogranicze” z Sejn oraz brytyjska grupa badawcza Forensic Architecture. Pierwszy raz w historii Nagroda trafi ona do twórców z naszego kraju.
Europejska Fundacja Kultury, upatrując w kulturze przestrzeni, dzięki której alternatywne sposoby współżycia odmiennych grup społecznych, etnicznych, narodowych czy religijnych zyskują realne kształty oparte na solidarności i szacunku dla różnorodności, co roku nagradza twórców kultury, którzy za pomocą różnych form ekspresji artystycznej i filozoficznej przyczyniają się do umacniania postaw wspólnotowości i otwartości w Europie.
Tegoroczni laureaci docenieni zostali za działania, których celem jest oddanie głosu osobom bądź grupom wykluczonym z oficjalnych narracji politycznych, demograficznych czy ekonomicznych, a także przywrócenie słyszalności tym, których historie zostały zagłuszone przez procesy globalizacyjne i produkcyjne. Obie organizacje używają sztuki jako narzędzia demaskowania niesprawiedliwości społecznej, przepracowywania przeszłych narracji i krytycznej pracy nad pamięcią historyczną w celu budowania wspólnej przyszłości. W opinii międzynarodowego jury zarówno prace „Pogranicza”, jak i Forensic Architecture udowadniają, że w dzisiejszej Europie warto tworzyć śmiałe i dalekosiężne projekty kulturalne oparte na wartościach humanistycznych i empatii.
10. Europejska Nagroda Kultury Księżniczki Margriet przyznawana przez Europejską Fundację Kultury wręczona zostanie 16 maja 2018 roku podczas uroczystej ceremonii w Teatrze Miejskim Stadsschouwburg w Amsterdamie. Oprócz nagrody w wysokości 25 000 euro laureaci otrzymają mapę Europy stworzoną przez holenderskiego artystę Jana Rothuizena. Tego wieczoru swoją premierę będzie miała również publikacja podsumowująca ostatnie 10 lat Nagrody: http://www.valiz.nl/en/publications/courageous-citizens.
European Cultural Challenge
Uroczystość poprzedzona zostanie 24-godzinnymi warsztatami, European Cultural Challenge, podczas których dotychczasowi laureaci nagrody, artyści, stypendyści, badacze, przedstawiciele fundacji społeczno-kulturalnych, mediów i polityki omawiać będą konkretne przypadki prac inicjujących pozytywne zmiany społeczne. Celem European Cultural Challenge jest zarówno stworzenie takiej sieci środowisk twórczych, która przyczyniłaby się do budowy Europy otwartej, inkluzyjnej i demokratycznej, jak i podjęcie się próby wspólnego wypracowania konkretnych działań służących osiągnięciu tego celu. Wydarzenie przeznaczone jest dla zaproszonych gości i odbędzie się w Hotelu Arena w Amsterdamie, 15 i 16 maja.
Laureaci 2018 roku:
Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” (Polska)
„Pogranicze” to zarówno założona w 1990 roku, pozarządowa Fundacja Pogranicze, jak i powstały w 1991 roku i mający swoją siedzibę w Sejnach, w województwie podlaskim, Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”. Działając na wielu płaszczyznach: artystycznej, badawczej, dokumentacyjnej czy edukacyjnej, „Pogranicze” przywraca tak lokalnej, jak i szerszej społeczności bogatą, choć zapomnianą spuściznę regionu, który przez lata kształtowany był przez różne kultury, grupy etniczne czy wyznaniowe, języki, światopoglądy i tradycje. Organizowane przez Ośrodek wystawy, spektakle czy koncerty wskrzeszają kulturowe imaginarium często nieobecnych już społeczności pogranicza, prowadzą dialog z budowanym na współistnieniu różnorodności dziedzictwem tych ziem, budują mosty pomiędzy ludźmi różnych religii, narodowości i kultur.
Fundacja utrzymuje również znaną na całym świecie orkiestrę klezmerską (czerpiącą z tradycji muzycznej zamieszkujących Europę Środkowo-Wschodnią Żydów aszkenazyjskich) i organizuje warsztaty oraz sympozja na temat dialogu międzykulturowego dla teoretyków i praktyków kultury z całego świata.
Dedykujemy tę nagrodę Suwalszczyźnie. Ludziom w Sejnach, Żegarach, Dusznicy, Krasnogrudzie. To jest nagroda, którą trzeba się dzielić ze wszystkimi, którzy od lat są z nami w tej pracy – mówi Bożena Szroeder z Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”.
www.pogranicze.sejny.pl
Forensic Architecture (UK)
Forensic Architecture to multidyscyplinarny kolektyw badawczy z siedzibą w Goldsmiths College na Uniwersytecie Londyńskim. Ta międzynarodowa grupa architektów, artystów, filmowców, naukowców z różnych dziedzin, prawników i aktywistów, którzy przy użyciu środków artystycznych i nowych metod technologicznych wspólnie prowadzą dogłębne analizy, studia przypadku czy wręcz dochodzenia kryminalne w sprawie różnych zbrodni, miejsc katastrof humanitarnych czy działań wojennych, zajmuje się śledzeniem sposobu, w jaki konflikt organizuje i przekształca rzeczywistość. Ich balansujące na styku architektury, dziennikarstwa, prawa, polityki i sztuki prace przekształcają teoretyczne rozpoznania badawcze w politycznie stosowaną praktykę (dociekania Forensic Architecture często stają się materiałem dowodowym w prowadzonych śledztwach).
W pracy Forensic Architecure interesujące jest połączenie wypracowanych przez kryminalistykę narzędzi analizy miejsca zbrodni z rekonstrukcją jako współczesną praktyką artystyczną, która za pomocą śladów stara się odtworzyć przeszłe wydarzenie – mówi Dorota Sajewska, kulturoznawczyni z Uniwersytetu w Zurychu.
Podczas zeszłorocznych documenta w Kassel grupa Forensic Architecture zaprezentowała pracę „77sqm_9:26min” – rekonstrukcję popełnionego w 2006 roku, w Kassel morderstwa niemieckiego obywatela pochodzenia tureckiego, Halita Yozgata. Było to już dziesiąte zabójstwo dokonane przez neonazistowską grupę terrorystyczną Narodowosocjalistyczne Podziemie, organizacja infiltrowana była więc przez niemieckie służby specjalne. 
Jeden z agentów tych służb obecny był w momencie zastrzelenia Halita Yozgata na miejscu zbrodni. Jednak, jak później zeznał, nie usłyszał wystrzału, nie poczuł prochu ani nie zauważył ciała. Sąd uznał jego wersję zdarzenia za wiarygodną. Praca „77sqm_9:26min” jest precyzyjną rekonstrukcją okoliczności tamtej zbrodni jednoznacznie dowodzącą, że niemiecki agent kłamał.
Na początku marca w prestiżowym londyńskim Institute of Contemporary Arts została otwarta została indywidualna wystawa grupy pt. „Counter Investigations: Forensic Architecture”. Potrwa do 6 maja.
www.forensic-architecture.org
Informacje dodatkowe:
Europejska Nagroda Kultury Księżniczki Margriet (The ECF Princess Margriet Award for Culture)
Europejska Nagroda Kultury Księżniczki Margriet ustanowiona została przez Margriet, Księżniczkę Niderlandów i holenderskie Ministerstwo Edukacji, Kultury i Nauki oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które wspierały ją finansowo w 2008–2012. Nagroda po raz pierwszy przyznana została przez Europejską Fundację Kultury w 2008 roku.
Sposób wyboru laureatów:
Europejska Fundacja Kultury prosi kilkudziesięciu ekspertów posiadających rozległą wiedzę na temat praktyk kulturowych o nominowanie jednej osoby lub organizacji do otrzymania Nagrody. Kandydatura taka musi zostać uzasadniona i nie może dotyczyć osoby nominującej bądź organizacji, w której ona pracuje. Następnie pracownicy Fundacji, kierując się kryteriami Nagrody, sporządzają sylwetki i oceny nominowanych i prezentują je międzynarodowemu jury, które ostatecznie dokonuje wyboru laureata.
Jury wybiera laureatów podczas dwudniowego spotkania w Amsterdamie. Jurorami w 2018 roku byli: Tessa Boerman (reżyserka filmowa, Amsterdam), Andreas Broeckmann (kurator, Leuphana Arts Program, Lüneburg/Berlin), Juan Freire (Founding Partner, XTribe, EduCaaS, and inViable, Madryt), Ivan Krastev (Przewodniczący CentrumStudiów Liberalnych Strategii, Sofia), Ruth Mackenzie (Dyrektor Artystyczna Holland Festival w Amsterdamie oraz Châtelet Theatre w Paryżu).
Wśród laureatów do tej pory znaleźli się m.in.: szwajcarski twórca teatralny Stefan Kaegi, turecka pisarka i dziennikarka Aslı Erdoğan, włoski zespół teatralny Teatro Valle Occupato, ghanijsko-brytyjski pisarz i reżyser filmowy John Akomfrah czy francuski choreograf Jérôme Bel.
Pełną listę laureatów oraz więcej informacji na temat nagrody można znaleźć na stronie internetowej: http://www.culturalfoundation.eu/pma.
Europejska Fundacja Kultury (The European Cultural Foundation)
Fundacja powstała w 1954 roku, aby wspierać rolę szeroko rozumianych praktyk kulturowych w Europie. To one bowiem kształtują modele współżycia społecznego i umacniają więzy solidarności międzyludzkiej. Umożliwiają budowanie mostów pomiędzy skłóconymi stronami i sprzyjają nawiązywaniu dialogu. One wreszcie upominają się o osoby czy społeczności wykluczone z publicznego dyskursu i podnoszą kwestie opresji globalnych polityk. Kultura jest przestrzenią, dzięki której możliwe staje się pomyślenie lepszego świata.
