Królową playback singers, czyli wokalistów, którzy śpiewają w indyjskich filmach, jest bez wątpienia Lata Mangeshkar. To wiedzą ludzie od Sydney przez Durban aż po Londyn. W Warszawie nie wiedzą, gdyż boom na filmy bollywoodzkie dawno u nas minął, a nawet gdy był, to nastoletnie polskie fanki filmów z Indii wzdychały głównie do aktorów, podśpiewując czy tańcząc filmowe piosenki, lecz zupełnie nie interesując się tym, kto wykonywał je naprawdę. Ale Lata Mangeshkar królowała głównie na północy Indii, będąc niezastąpioną piosenkarką w produkcjach bollywoodzkich. Na południu palmę pierwszeństwa dzierżyła, i nadal dzierży, S. Janaki, młodsza od Mangeshkar o osiem lat wokalistka Telugu. To właśnie S. Janaki od dawna nazywa się „Słowikiem południowych Indii” albo „Królową melodii południowych Indii”.
S. Janaki urodziła się 23. kwietnia 1938 r. w malutkim, jak na realia indyjskie (dziś ponad 50 tys. mieszkańców) miasteczku Repalle w stanie Andhra Pradesh. W tym samym mieście przyszli na świat m.in. także: K. Viswanath (Kasinathuni Viswanath, ur. 1930), ceniony reżyser filmowy, oraz Samudrala Senior (Samudrala Raghavacharya, 1902-1968), scenarzysta ponad 30 filmów telugu (tollywoodzkich). Całe nazwisko przyszłego Słowika południowych Indii to Sistla Janaki, przy czym, tak jak np. w przypadku Somalijczyków, Sudańczyków czy Etiopczyków, drugi człon nazwiska artystki to imię, natomiast nazwisko, będące jednocześnie imieniem ojca, to pierwszy wyraz. Ojciec Janaki, Sreeramamurthy Sistla, był ajuwerdyjskim doktorem i nauczycielem, co przekładało się na wysoki status społeczny całej rodziny.
S. Janaki zadebiutowała na scenie w wieku 9 lat. Był to oczywiście dziecięcy występ, ale samo śpiewanie przed liczną publicznością sprawiło tyle radości 9-latce, że nie wyobrażała sobie przyszłości nie związanej zawodowo z muzyką. Janaki nigdy nie chodziła do żadnej szkoły muzycznej, natomiast przez jakiś czas pobierała lekcje gry na południowoindyjskim oboju zwanym nadaswaram od miejscowego pandita Vidwana Paidiswamy’ego.
W wieku 19 lat Janaki przeprowadziła się do wujka mieszkającego w Madrasie (obecnie Chennai), miasta będącego nie tylko stolicą Tamilów, ale także ich przemysłu filmowego zwanego Kollywoodem. Młoda dziewczyna z pięknym głosem szybko dostała pracę w wytwórni filmowej AVM Studio. Pierwszy film, w którym zaśpiewała nosił tytuł „Vidhiyin Vilayattu” („Gra przeznaczenia”). Było to dzieło tamilskie, natomiast pierwszym filmem tollywoodzkim (przemysł filmowy telugu), w którym widzowie usłyszeli Janaki (na ekranie śpiewającą, rzecz jasna, ustami aktorki, w tym przypadku ślicznej Savitri) była także produkcja z 1957 r. – „M.L.A.” w reżyserii Korlipary Balagangadhary Tilaka.
Wkrótce S. Janaki stała się najpopularniejszą wykonawczynią playback music na południu Indii. Jako, że płynnie mówiła nie tylko w języku telugu czy po tamilsku, ale również w malajalam i języku kannada, śpiewała także w filmach mollywoodzkich i sandalwoodzkich. Natomiast mimo tego, że w odróżnieniu od ogromnej ilości mieszkańców południa Indii, Janaki znała język hindi, jej debiut w produkcji bollywoodzkiej nastąpił późno, a pierwszym znaczącym filmem bolly, w którym można było usłyszeć Janaki był dopiero „Saaheb” Bengalczyka Anila Ganguly’ego z 1985 r., z Anilem Kapoorem, Amritą Singh i niezapomnianą Rakhee w rolach głównych. Dodać należy, że Słowik południowych Indii śpiewał do tej pory piosenki w aż 17 językach, w tym nawet po japońsku („Sayonaaraa Tokyo” z P.B. Sreenivasem w tamilskim filmie „Adutha Veettu Penn” z 1960 r.) oraz po niemiecku (utwór „Bhoomiye Enga” wykonywany z Mano w filmie „Puthu Paatu” Panju Arunachalana z 1990 r.). Oprócz tego S. Janaki nagrała wiele płyt z muzyką religijną, głównie hinduistyczną i chrześcijańską (tzw. devotional music).
Różnica między najpopularniejszą wokalistką playback music Indii północnych (Lata Mangeshkar) i Indii południowych (S. Janaki) polega m.in. na sposobie śpiewania. Mimo swej wielkości i niezaprzeczalnemu talentowi głos wspaniałej Laty Mangeshkar w każdym utworze brzmi mniej więcej tak samo, natomiast pani Janaki dała się poznać jako artystka z szeroką gamą modulacji głosowej. Dość powiedzieć, że na ekranie zdarzyło się jej śpiewać ustami trzyletniego chłopca, dorosłego mężczyzny czy chromej staruszki (gdy miała 20-kilka lat). Oczywiście nie sposób jednoznacznie stwierdzić, która z piosenkarek jest lepsza. Real Madryt ma na koncie aż 13 triumfów w Pucharze Europy (Lidze Mistrzów), ale to Liverpool FC („zaledwie” 6 tytułów) wygrał Champions League w tym roku. I co, kto jest lepszy? Tak samo rzecz ma się przy porównywaniu dwóch największych wokalistek filmowych Indii. To że Lata Mangeshkar jest bardziej znana na świecie i że zdobyła więcej nagród nie musi o niczym świadczyć, bo w kinematografiach Kollywood, Mollywood czy Sandalwood to S. Janaki jest królową piosenki. Artystka z Repalle ma na swoim koncie Nagrodę Filmfare (indyjski odpowiednik Oscara) za całokształt twórczości przyznaną w 1997 r., 4 Nagrody National Film Awards oraz kilkadziesiąt nagród tamilskich, telugańskich czy kannada.
Dopiero w 2013 r. dwunasty prezydent Indii, Tamil A.P.J. Abdul Kalam, przyznał S. Janaki Order Padma Bhushan, trzecie co do rangi najwyższe odznaczenie w kraju. Piosenkarka odmówiła przyjęcia orderu, oświadczając, że zrobiono to zbyt późno (miała wtedy już 75 lat!).
Gdy 2 i pół roku temu Janaki ogłosiła zakończenie kariery muzycznej liczni fani, nie tylko z południowych Indii, wpadli w bezgraniczny smutek. Na szczęście dla nich wokalistka nie była konsekwentna w swym postanowieniu i w 2018 r. zaśpiewała w tamilskim filmie „Pannadi” w reżyserii R. Pazhanivelana. 81-latka nic już nie musi udowadniać, natomiast ciągle może zaskakiwać. I oby robiła to jak najdłużej.
Na dole wpisu zamieszczam piosenkę „Ettumanoor Ambalathil” pochodzącą z malajalamskiego filmu „Oppol” („Starsza siostra”) z 1981 r. w reżyserii K. S. Sethumadhavana, której wykonanie S. Janaki uhonorowano jedną z czterech Nagród Filmfare.
S. Janaki (telugu: ఎస్. జానకి)
Całe nazwisko: Sistla Janaki
Pseudonimy: Nightingale of Indian Cinema, Janaki Amma, Melody Queen of South India, Isai Kuyil, Kana Kuyilj.
Ur. 23.04.1938 r. – Repalle, Indie Brytyjskie (obecnie Indie).
Mąż: V. Ramprasad (1959-1997, jego śmierć), syn Murali Krishna (ur. 1960).
Wybrane płyty: „Hits of S. Janaki” (1972), „Tamil Devotional Songs” (1981), „Balaji O Balaji” (1994), „Muthonam” (1994), „Carnatic Classical” (1997).
Ważniejsze utwory: „Sayonaaraa Tokyo” z P.B. Sreenivasem (1960), „Senthoora Poove” (1977), „Ettumanoor Ambalathil” (1981), „Vennello Godari Andham” (1984), „Inji Iduppazhagha” (1992).
Strona internetowa: www.sjanaki.net
