„Kulturalna hierarchia” – co wpływa na nasze kulturalne wybory?
Najnowszy raport Obserwatorium Kultury w Gdańsku pokazuje, co wpływa na nasze kulturalne preferencje i wybory. O tym, co czytamy, jakie filmy czy płyty wybieramy decyduje, m.in., miejsce zamieszkania, dochód, kapitał kulturowy, wykształcenie czy pozycja społeczna.
Badacze opisują, między innymi, jak zmienia się to, jakie lektury, filmy czy płyty wybieramy w zależności od tego, gdzie mieszkamy i ile zarabiamy. W raporcie znajdziemy też informacje o tym, co łączy, a co dzieli Polaków w sposobie uczestnictwa w kulturze. Przeczytamy jak kształtują się gusty literackie, muzyczne czy kinowe w zależności od pochodzenia i doświadczeń z wyniesionych z domów rodzinnych oraz jak, w zależności od naszych dochodów, wieku, miejsca zamieszkania czy wykształcenia, spędzamy wakacje, robimy zakupy, jemy…
– Powstało niezwykle interesujące i aktualne studium na temat praktyk kulturowych Polaków, rzucające światło na te wymiary „bycia w kulturze”, w którym dokonują się płynne unifikacje praktyk kulturowych, a jednocześnie na wymiary kulturowych dystynkcji – opisuje recenzent, Arkadiusz Karwacki z UMK w Toruniu.
Analizowano, m.in. za pomocą badań ilościowych CATI (próba 1000 osób), szeroko rozumiane praktyki kulturowe. Podzielono je na „udomowione” (telewizja, muzyka, radio, prasa, książki, gry, internet) i instytucjonalne (kawiarnie, kino, imprezy plenerowe, wydarzenia sportowe, dyskoteki, wystawy, teatr, spotkania literackie). Co ważne, w kwestionariuszu uwzględniono także strukturalne różnice w społeczeństwie: pozycję społeczną, nowy kapitał kulturowy (rozumiany jako sumę czterech składowych: postawy prospołecznej, czynników osobowościowych, zaangażowania towarzyskiego i aktywności obywatelskiej) czy poczucie powinności uczestnictwa w kulturze. Przeprowadzono również indywidualne wywiady pogłębione.
W raporcie przeczytamy, m.in., że pozycja społeczna warunkuje niemal wszystkie kulturalne praktyki – poza jedną. Tym, co w największym zakresie łączy Polaków, jest chodzenie na wydarzenia sportowe. Nie wszyscy spotkają się na tych samych trybunach (istnieją różnice między kibicami tenisa, piłki nożnej i żużla), ale sport jest tym wymiarem aktywności, który podejmujemy równie chętnie niezależnie od pozycji społecznej.
Najsilniejszym czynnikiem różnicującym społeczeństwo polskie są praktyki związane z korzystaniem z ofert instytucji kultury czy innych organizatorów wydarzeń. Wysoki wskaźnik aktywności uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych przez instytucje wykazują osoby o wysokiej pozycji społecznej. Instytucje kultury co do zasady nie są też miejscami odwiedzanymi przez osoby w podeszłym wieku.
Interesujące wyniki prezentuje rozdział o gustach Polaków – czytelniczych, muzycznych, filmowych, telewizyjnych czy internetowych. Np. na pierwszych dwóch miejscach wśród odwiedzanych stron internetowych znajdują się portal Onet.pl i serwis Facebook.com. Na pytanie o ulubioną książkę najwyżej w ogólnym rankingu wymieniane są Potop, Krzyżacy i Quo vadis. Kto najczęściej czyta książki? Z raportu dowiadujemy się, że modelowym czytelnikiem literatury pięknej jest młoda, dobrze wykształcona, mieszkająca w dużym mieście kobieta; osoba piastująca wysokie stanowisko kierownicze i osiągająca z tego tytułu wysokie dochody. Całość podsumowują rekomendacje badaczy dla instytucji kultury, które podkreślają m.in. rolę edukacji mającej stworzyć otoczenie sprzyjające aktywności kulturalnej, działalność animacyjną instytucji i promocję tych działań.
Gdańskie badania nad kulturą obejmują już trzy raporty: „Poszerzenie kultury. Diagnoza potencjału sektora kultury w Gdańsku”, „Punkty styczne: między kulturą a praktyką (nie)uczestnictwa ” i „Kulturalna hierarchia. Nowe dystynkcje i powinności w kulturze a stratyfikacja społeczna”, a także książkę „W poszukiwaniu punktów stycznych. Rekonstrukcja dyskursu o problemach (nie)uczestnictwa”, przegląd badań i innych publikacji na temat przemian kultury w Polsce. Dorobek gdańskich badań nad kulturą będzie prezentowany na 16. Zjeździe Socjologicznym „Solidarność w czasach nieufności”, który odbędzie się w dniach 14-17 września w Gdańsku.
Zespół badawczy projektu tworzyli: Agata Bachórz, Karolina Ciechorska-Kulesza, Martyna Grabowska, Jakub Knera, Lesław Michałowski, Krzysztof Stachura, Stanisław Szultka, Cezary Obracht-Prondzyński (kierownik merytoryczny) , Piotr Zbieranek.
Projekt był realizowany w międzysektorowym partnerstwie przez: Instytut Kultury Miejskiej, Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego oraz Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.
